نمود ایدئولوژیِ تشیّع در گفتمان مترجمان دوره صفوی: موردپژوهی مقدمه ده نسخه خطی پروانه معاذالهی [1] چکیده عصر صفوّیه (907 1142 ق) در تاریخ فرهنگی ایران از جنبه های بسیار اهمیت دارد، از جمله به لحاظ رسمیت یافتن تشیّع و حمایت دربار از تولیدات فرهنگی شیعی که به بازتعریف هویت ملی انجامید. هدف پژوهش حاضر مطالعه رابطه بین ترجمه و ایدئولوژی تشیّع است و با تمرکز بر نظریه فن دایک (1998) و تعریفی نئومارکسیستی از ایدئولوژی، مؤلفه های اجتماعی، ادراکی و گفتمانی مرتبط با تشیّع و ترجمه را بررسی می کند. در این ارتباط، ابتدا، با روش توصیفی تحلیلی، وضعیت اجتماعی سیاسی حاکم بر عصر صفوی و کنش مترجمان مورد مطالعه قرار می گیرد، سپس با تمرکز بر مقدمه ده نسخه خطی از ترجمه های عصر شاه اسماعیل (905 930 ق)، شاه طهماسب (930 984 ق) و شاه سلطان حسین (1106 1125 ق)، تأثیر ایدئولوژی در گفتمان مترجمان بررسی می شود. این مطالعه نشان می دهد که مترجمانِ مورد بررسی با جانب داری از ایدئولوژی تشیّع در بازتولید گفتمان شیعی سهیم بوده اند و تصریح امّامت حضرت علی (ع) و ضرورت تبعیت از ائمه، کاربرد کلماتی با بار معنایی مثبت در وصف خاندان پیامبر اکرم (ص) و کلماتی با بار معنایی منفی در توصیف مخالفان آنها و مشروعیت بخشی به پادشاهان صفوی و مشروعیت دهی به تشیّع اثنی عشری با استناد به آیات قرآنی، نمود گفتمانی این جانب داری است. واژه های کلیدی: ایدئولوژی، صفوّیه، تشیّع، زواره ای، خاتون آبادی، خوانساری، ترجمه [1] . استادیار گروه مطالعات ترجمه، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان maazallahie@vru.ac.ir تاریخ دریافت : 20/2/1401- تاریخ تأیید : 8/6/1401