خداوند برای هدایت انسان ها عقل و نیز پیامبران و امامان را برای راهنمایی آنان قرار داده است تا با شنیدن سخنان راهنمایان دین و تفکر و تأمل در آنها، راه سعادت و کمال را پیدا و طی طریق کنند. اما انسان ها از جهت انسان بودن، برخوردار از هوای نفسی هستند که همواره درصدد غلبه بر عقل و به دست آوردن امامت و امارت وجود آنهاست. هوای نفس در صورت پیروزی، به بدی امر نموده، انسان را به سوی گناهان سوق می دهد. همچنین، نسبت به معاصی حریص بوده، در صورت ارضاء خواسته های آن، عطش بیشتری پیدا کرده، با ایجاد آرزوهای پنداری و روی آوردن به لهو و لعب، زمینه غفلت و هلاکت انسان را فراهم می آورد. هوای نفس، که در انجام گناهان تعجیل دارد، با فراهم شدن شرایط توبه، با بهانه تراشی و توجیه گری، درصدد تأخیر آن است. این پژوهش با محوریت «مناجات الشاکینِ» امام سجاد (ع)، با بیان این ویژگی های هوای نفس، درصدد توضیح آنها براساس آیات و روایات است.