پژوهشی در مضامین کتیبه های قرآنی مناره های شاخص اسلامی در ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

مناره به عنوان یکی از مهم ترین بنا ها در میان همه گونه های بناهای اسلامی، از نظر تاریخ، فرهنگ و معماری به شمار می آید. این سمبل معماری ، با عملکردهای میل راهنما، ماذنه«جایگاه اذان» و نماد پیروزی تحولات گوناگونی از لحاظ فرم و تزیینات را پشت سر نهاده است. هنرمندان مسلمان تزیینات متنوع همانند کتیبه نگاری بر بدنه مناره ها انجام داده اند. این کتیبه ها به عنوان اسناد زنده تاریخی مفاهیم شاخصی از فرم، تزیینات، موقعیت قرارگیری، بانیان و مواد و مصالح بکار رفته در مناره را نشان می-دهند. یکی از مهمترین بخش های کتیبه نگاری در مناره ها تزیینات قرآنی آن هاست. حال این پرسش مطرح می گردد؛ هدف معماران مسلمان از بکاربردن آیات قرآنی و اسما جلاله در کتیبه ها چه بوده است؟ بر مبنای پرسش فوق هدف پژوهش حاضر در این است که با بهره مندی از روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به منابع مطالعاتی و بررسی های میدانی به معرفی و تجزیه تحلیل مضامین کتیبه های قرآنی مناره های ایرانی بپردازد، تا زمینه پاسخگویی به پرسش مطرح شده، فراهم گردد. برآیند چنین بررسی را می توان در نشان دادن صورت، به عنوان مظاهری از آیه های حق تعالی مشاهده نمود، مضامین قرآنی با مفهوم یگانه توحید، حضور خداوند و مراتب تقرب را به نمایش می گذارند و بناهای گوناگون را چون مجموعه ای متحد و ظرفی مطابق با تفکر تنزیهی دینی جلوه گر می سازند.