تاریخچه ی سامانه اطلاعات جغرافیای تاریخی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

نبود پژوهش های روشمند در جغرافیای تاریخی و آمیختن تاریخ محلی با آن، همواره مورد اعتراض صاحب نظران تاریخ در ایران بوده و راه حلی برای برون رفت از این مشکل هنوز ارائه نشده است. مقاله حاضر می کوشد به روش توصیفی تحلیلی به تبیین مسأله یادشده پرداخته و سپس از جی آی اس تاریخی (HGIS) به عنوان راه حلی برای آن سخن گوید. «سامانه اطلاعات جغرافیایی»، از ابزارهای رایانه ای نوظهور، در بسیاری از دانش ها از جمله زمین شناسی، جغرافیا و نقشه برداری کاربرد دارد. به تناسب کاربرد این سامانه در علم جغرافیا و با توجه به تلاقی جغرافیا و تاریخ در جغرافیای تاریخی، می توان از این ابزار در مطالعات جغرافیایی مربوط به گذشته نیز بهره برد. با این همه، اگرچه این سامانه از مدتی پیش در علوم متعددی به کار رفته، تا دهه پایانی سده 20م بسیاری از مورخان و پژوهش گران حوزه جغرافیای تاریخی از قابلیت های آن در مطالعات تاریخی آگاهی چندانی نداشتند. با آگاهی از ظرفیت این سامانه در تحلیل جغرافیایی گذشته، شاخه ای نو از آن با عنوان سامانه اطلاعات جغرافیایی تاریخی (HGIS) شکل گرفت. سامانه مذکور با ترسیم نقشه های ثابت و پویا و همچنین تصاویر سه بعدی و نشان دادن توپوگرافی محل واقعه و عناصر دخیل در آن، جغرافیای رویداد های تاریخی را در برابر دیدگان مورخ مجسم ساخته و بدین وسیله، زمینه را برای پرده برداشتن از زوایای پنهان رخدادهای تاریخی فراهم می کند.