هویت دینی و آینده همگرایی در جهان اسلام ؛ موانع و راهکارها (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

اسلام به منزله نقطه کانونی و دال مرکزی جهت شناسایی و هویت بخشی جوامع و دول اسلامی در ابعاد گوناگون محسوب می شود . بااین همه مؤلفه هویت دینی در نظام بین الملل معاصر و به ویژه سیاست خارجی دولت های اسلامی نتوانسته نقش و جایگاه اصلی خود را در شکل دهی مناسبات و تعاملات خارجی ایفا نماید و در برخی مواقع تکیه بر هویت موجب بروز اختلافات و حتی بحران ها و تضادهای شدید شده است. به گونه ای که واکاوی وضعیت موجود جهان اسلام، آینده روشنی را در افق راهبرد وحدت اسلامی ترسیم نمی کند.این مقاله درصدد است با رویکردی آینده پژوهانه ضمن بررسی موانع نقش آفرینی و کارکرد اصیل هویت دینی در روند همگرایی جهان اسلام، چالش های پیش روی تحقق تمدن نوین اسلامی در عرصه روابط بین الملل نظیر وجود جریان های انحرافی درونی و یا قدرت های بزرگ خارجی را موردتوجه قرار داده و به این پرسش پاسخ دهد که چه پیشنهادها و راهکارهایی برای تقویت اثربخشی هویت دینی در هندسه تعاملاتی آینده جهان اسلام قابل طراحی خواهد بود.فرضیه اصلی آن است که برای نیل به همگرایی در جهان اسلام ضروری است تا از طریق راهکارهایی همچون اجماع سازی مبتنی بر بازتعریف ادبیات مشترک دینی؛ آگاهی بخشی، اجماع سازی و برجسته سازی اشتراکات؛ موضوع احیاء و بازتعریف هویت مشترک دینی هم در سطوح خرد (مانند نزدیکی نخبگان جهان اسلام) و نیز در سطح سیستمی (بهره گیری از ظرفیت های کنش گران، نهادها و سازمان های فعال در جهان اسلام) در اولویت راهبردی قرار گیرد.