بررسی گونه شناختی چراغ پایه های فلزی دوره میانی اسلامی در ایران

چکیده

بیان مسئله: چراغ پایه های فلزی، از سده چهارم هجری به این سوی، از جمله شاخص ترین نوع وسیله های روشنایی دوره اسلامی در ایران به شمار می روند. چراغ پایه ها، همان گونه که از نامشان پیداست، پایه یا ایستنده ای بوده اند که پیه سوزی بر روی آنها قرار می گرفته است. این وسیله ها در روند تکامل خود از طرح های شاخصی برخوردار شده اند که شناخته شده ترین آنها با روپایه های کاودیسی شده و پایه های چمباتمه زده از اشکال درخشان سده های پنجم و ششم هجری به شمار می رود. مسئله عمده ای که این تحقیق بدان می پردازد بررسی و پی گیری روند تحولات طرح چراغپایه های فلزی دوره اسلامی در ایران و شناسایی مهم ترین ویژگی های گونه شناختی آنها است.هدف مقاله: براین اساس، این مقاله بر آن است تا با مطالعه مهم ترین تحولات و تغییرات ایجاد شده در شیوه طراحی چراغ پایه های فلزی دوره اسلامی مسیری را که هر کدام از آنها از ابتدای دوره اسلامی تا حدود سده هفتم هجری طی کرده اند شناسایی و ترسیم کند. سؤال مقاله: بارزترین گونه های چراغ پایه های فلزی تولید شده در ایران دوره اسلامی چه ویژگی هایی دارند؟روش تحقیق: برای انجام این پژوهش از روش تحقیق توصیفی تحلیلی استفاده و درصد بسیار زیادی از اطلاعات موردنیاز به روش کتابخانهای جمعآوری شده است. همچنین، در این پژوهش، برای تبیین تحولات صورت گرفته در انواع و گونههای مختلف چراغ پایه های فلزی ایرانیاسلامی از معیارهای خاصی بهره گرفتهام که کمار ویاس برای بررسی نظاممند تاریخ تحولات اشیا پیش روی محققان نهاده است. نتیجه گیری: پس از انجام بررسی های لازم، درنهایت، مهم ترین تحولات طراحی چراغ پایه های فلزی دوره اسلامی ایران طی سه گونه متمایز شناسایی و دسته بندی شده است: گونه اول چراغ پایه هایی با روپایه های کاودیسی شده و پایه های چمباتمه زده را شامل می شود؛ گونه دوم، دربرگیرنده چراغ پایه هایی با روپایه های گنبدی شکل با پایه های چمباتمه زده است و، نهایتاً در گونه سوم، چراغ پایه هایی با پایه های گنبدی شکل را معرفی می کند. در آخر مشخص شد که هم زمان با رواج و رونق شمعدان های زنگوله ای شکل مشهور دوران اسلامی در ایران تحول طراحی چراغ پایه ها متوقف شده است؛ به نظر می رسد محبوبیت روزافزون شمعدان های فلزی این دوره موجب کاهش استفاده از این چراغ پایه ها شده است.