کارکرد سیاق در فهم آیات متشابه لفظی در محاوره خداوند و ابلیس (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

تشابه لفظی و تکرار داستان های قرآن از جمله مواردی است که می توان با تأمل بر نقش سیاق به تحلیل آن پرداخت. پژوهش پیش رو با بررسی کارکرد سیاق به تبیین علل تکرار داستان آفرینش در قرآن پرداخته است. از این رو با توجه به نقش محوری ابلیس در سوره های اعراف، حجر، اسراء و ص، قرائن پیوسته لفظی و غیرلفظی این آیات مورد توجه قرار گرفته است. یافته های پژوهش، حاکی است که با وجود تکرار برخی عبارات در ظاهر این آیات، داستان در هر سوره در سیاقی متفاوت شکل گرفته؛ به گو نه ای که چینش اعجازآمیز عباراتِ به ظاهر مکرر، در راستای آن قابل تحلیل است. در سوره اعراف محاوره خداوند و ابلیس از شدت و غضب بیشتری نسبت به مورد مشابه آن در سوره های دیگر برخوردار است. در سوره حجر سرپیچی ابلیس و در سوره ص تکبرورزی وی بروز بیشتری دارد و در سوره اسراء قرائن سیاق، از تحقیر آدم توسط ابلیس حکایت دارد.