جامعه شناسی تاریخی دیوارنگاره های درباری دورۀ قاجار

چکیده

در این پژوهش پس از ارائۀ تعاریف مرتبط با جامعه شناسی تاریخی و بررسی نقش متقابل این حوزۀ تخصصی و تجزیه و تحلیل آثار هنری، مؤلفه های مؤثر در مطالعۀ دیوارنگاره های درباری دورۀ قاجار به بحث گذاشته می شود. به عنوان اولین مؤلفه، خاستگاه اجتماعی نقاشان و پدیدآورندگان این نگاره ها مدنظر قرار گرفته و به طبقه بندی و رده بندی نقاشان درباری قاجار براساس زمینه های کاری و فعالیتی آن ها پرداخته شد. باتوجه به این که دیوارنگاره های قاجار با هدف انتقال پیامی مشخص طرح ریزی و اجرا می شده اند؛ مؤلفۀ بعدی، مخاطبان این نوع دیوارنگاره ها بوده که براساس آن ترکیب نقش و نگاره ها تعیین می شده است. پس از بررسی این مؤلفه ها، تأثیر پذیری دیوارنگاره های درباری قاجار در جامعه شناسی تاریخی براساس مؤلفه های اجتماعی و سیاسی به بحث گذاشته شده است. هدف در این بحث، تحلیل کلی طبقاتی نیست؛ بلکه بررسی نقش طبقات مختلف در روند شکل گیری دیوارنگاره های درباری این دوره است. این پژوهش براساس روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد تطبیقی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و مشاهدۀ آثار، به بررسی دیوارنگاره های درباری دورۀ قاجار ازلحاظ عناصر تصویری و ساختاری پرداخته تا ضمن شناسایی وجوه مختلف بین آن ها، شناخت دیوارنگاره های دورۀ قاجار و کشف روابط و دامنۀ تأثیر جامعه شناسی تاریخی و ارتباط آن با دیوارنگاره های درباری دورۀ قاجار را به عنوان هدف اصلی تحقیق تعقیب کند. پرسش اصلی در این پژوهش، چگونگی میزان توانایی دیوار نگاره های درباری قاجار در بازنمایی روابط اجتماعی و سیاسی در سطح ملی و بین المللی دورۀ قاجار(؟) است. تأثیر پذیری پررنگ دیوارنگاره های درباری قاجاری از شرایط و مقتضیات سیاسی، اجتماعی و شرایط تاریخی در نتیجۀ این پژوهش مشخص شده و باعث می شود تا این دیوارنگاره ها به عنوان مدرک و سندی معتبر در مطالعات جامعه شناسی این دورۀ تاریخی در ایران از اعتبار و پایایی مناسبی برخوردار باشند.