تأثیر آموزش نظری و عملی در نظام قاجار بر رشد دانش نظامی و جایگاه نظامیان در ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

آموزش نظام در دوره قاجار (1344 1209ق/ 1925 1794م) با هدف تحوّل در نظام و تجهیز آن به دانش جدید بود. این آموزش هم در بُعد عملی و هم با گشایش دارالفنون (1268ق/1852م) در بُعد نظری صورت گرفت. این مسأله که این آموزش ها تا چه اندازه منجر به تحوّل نظامی در دوره قاجار گردید، هدفی است که پژوهش حاضر در پی آن است. پژوهش پیش رو با روش آماری و توصیفی تحلیلی در پی پاسخی برای این پرسش است که آموزش نظری و عملی نظامی چه تأثیری در رشد دانش نظامی و جایگاه نظامیان در دوره قاجار داشت؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که ارتش قاجار بیش از یکصد و سی سال تحت آموزش عملی و نظری قرار گرفت؛ اما شیوه های جذب نظامیان و احراز مناصب نظامی مبتنی بر نظام آموزشی نبود. بیش ترین استخدام معلمان خارجی دارالفنون با فراوانی 26/29 درصد در زمینه نظامی بود. از میان 104 دانشجوی ورودی به توپخانه و پیاده نظام دارالفنون هیچ کدام به مقام مهمی در نظام دست نیافت و بیش تر دانش آموختگان این دو حوزه با فراوانی 34/41 درصد، جذب مشاغل اجرایی و به خصوص تلگراف شدند. مهم تر از همه، از میان آنان تنها 3 نفر برابر با 88/2 درصد به مقام معلمی پیاده نظام دارالفنون رسیدند.