تحلیل جنگ های اعراب با ساسانیان بر اساس عناصر راهبردی کلاوزویتس؛ از قادسیه تا نهاوند (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

مسأله این پژوهش شناسایی و بررسی مؤلفه های تعیین کننده در سرنوشت جنگ های ساسانیان با مسلمانان از قادسیه تا نهاوند است. نبود مطالعات نظری و فقدان تطبیقی این کارزار ها با نظریه های جنگی معاصر، تلاشی مضاعف برای تطبیق گزارش های تاریخی بر اساس یکی از مهم ترین نظریات جنگ نیاز داشت تا این پرسش را پاسخ دهد که دو قدرت ساسانی و نیروی نوظهور اعراب مسلمان در صحنه های نبردهای چهارگانه از چه عوامل و عناصر راهبردی بهره بردند که سرانجام به پیروزی اعراب در جنگ ها انجامید؟ در پاسخ بدین پرسش اصلی، داده های منابع، بر اساس نظریه عناصر راهبردی 15 گانه کلاوزویتس (در 5 زمینه اصلی ذهنی، فیزیکی، ریاضی، جغرافیایی و آماری) تحلیل و تبیین شده و این مدعا را مطرح که تفوّق اعراب مسلمان در عناصر ذهنی نقش تعیین کننده داشته و تأثیر این تفوّق بر سایر عناصر فیزیکی، ریاضی، جغرافیایی و آماری نمود خود را در پیروزی مسلمانان نمایانده است. بنابراین، با استناد بر این عناصر راهبردی پیروزی مسلمانان، بیش از آن که به عوامل ماورائی و قدسی نسبت داده شود، عوامل عینی و تاریخی را باید در نظر گرفت.