مفهوم شناسی واژه «سلطان» در قرآن کریم (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

برخی از واژگان قرآن هرچند جزء واژگان غریب به شمار نمی آیند، ضروری است به خاطر کاربرد در معانییا مصادیق گونه گون،بهصورتدقیق و جامع بررسی شوند. واژه «سلطان» این گونه است. این واژه به سبب کثرت کاربرد در آیات قرآن (37 بار) درباره مفهوم و مقصود آن در پاره ای از کاربردهایش (نک: نساء/53، روم/35، قصص/35، إسراء80/، الرّحمان33/، حاقه/28-29) اختلاف دیدگاه وجود دارد. در این پژوهش کوشش شده است، معنای لغوی سلطان بر اساس دیدگاه لغویان بازشناسی شود. سیر تاریخی کاربرد واژه سلطان از دوره پیش از اسلام تا زمان کاربرد آن به صورت لقب برای فرمانروایان بررسی شود و کاربردهای مختلف واژه «سلطان» در آیات قرآن بازکاوی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی، دیدگاه های مفسران درباره معانییا مصادیق مختلف این واژه در آیات قرآن، سنجیده شود. نتیجه آنکه واژه سلطان در قرآن کریم در دو حیطه کلی معنایی «برهان» و «قدرت» به کار رفته که هریک از این دو حیطه، مصادیق مرتبط دیگری را همچون «بهانه و دستاویز»، «عذر موجه»، «معجزه» و «هرگونه سلطه و برتری و نفوذگری و بسط ید» را دربرمی گیرد.