رویکرد محمدامین ریاحی به مقوله زبان فارسی و فرهنگ ایرانی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ضرورت تکوین هویت ملی جدید، از مسائلی بود که برای تجددگرایان دوره ی قاجار به ویژه پس از انقلاب مشروطه مطرح شد و در قالب پژوهش در گذشته و با محوریت تاریخ و زبان به عنوان دو مقوله ی فرهنگی و تمدنی جلوه یافت. محمدامین ریاحی نیز از جمله پژوهش گرانی بود که دغدغه ی پژوهش در مقوله های فرهنگی تمدنی ایران داشت. این پژوهش بر محور این پرسش بنا شده که مسأله ی فرهنگ و زبان در پژوهش های ریاحی چه جایگاهی داشته است؟ از رهگذر بررسی آثار ریاحی می توان چند مؤلفه ی برجسته در اندیشه ی او دریافت کرد؛ محوریت فرهنگ ایرانی و زبان فارسی؛ به گونه ای که با وجود ارتباط قسمتی از پژوهش های ریاحی با حوزه ی عثمانی، دغدغه ی عمده ی او در این پژوهش ها، زبان فارسی و گستره ی نفوذ فرهنگ ایران است. یافته های پژوهش نشان می دهد ریاحی با این که تعلق خاطر مشخصی به متون کهن فارسی دارد، یکی از نمایندگان پیش رو نگرشی است که به درک معتدلی از ضرورت بازاندیشی در زبان فارسی باور داشت. ریاحی توانست نسبت متعادلی میان اهمیت و اصالت زبان متون کهن و ضرورت بازاندیشی در زبان فارسی برای پاسخ به مقتضیات زمانه برقرار کند.