سیستم های اطلاعات جغرافیایی

مقدمه: یکی ازمهم ترین مخاطرات ژئومورفولوژیکی که خسارات زیادی بر منابع طبیعی، کشاورزی و فعالیت های عمرانی وارد نموده و دارای اثرات اقتصادی و اجتماعی متعددی است، پدیده زمین لغزش می باشد.هدف پژوهش: این تحقیق با هدف شناسایی عوامل موثر در ایجاد زمین لغزش و تعیین مناطق مستعد زمین لغزش جهت پیش گیری وقوع آن روش  LNRF انجام شده است.روش شناسی تحقیق: در این پژوهش بعد از جمع آوری اطلاعات پایه، مدل رقومی ارتفاعی(DEM)، ازنقشه های توپوگرافی به منظور ایجاد لایه های اطلاعاتی شیب، جهت شیب، ارتفاع، استفاده شد و پس از قطع دادن نقشه ه ای عام ل ب ا نقشه پ راکنش زمین لغ زش ه ا، LNRF ب رای ه ر واح د ی ک نقشه محاسبه شد. قلمروجغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه این پژوهش حوضه طالقان یکی از شهرستان های استان البرز است که در فاصله 120 کیلومتری شمال غرب شهر تهران واقع شده است.یافته ها و بحث: در ابتدا پارامترهایی مانند شیب، جهت شیب، ارتفاع، فاصله از گسل، فاصله از جاده، فاصله از رودخانه، زمین شناسی و کاربری اراضی به عنوان عوامل موثردر محیط سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) تهیه و رقومی شدند. سپس نقشه پراکنش زمین لغزش ها با استفاده از نقشه زمین شناسی با مقیاس1:100000 و بازدیدهای میدانی و با استفاده از سیستم موقعیت یاب جهانی تهیه شد. با استفاده از روابط حاکم بر مدل، وزن هر یک از عوامل موثر که نشان دهنده میزان تاثیر آن ها در ایجاد زمین لغزش است محاسبه شده است.نتایج: نتایج نشان داد که اصلی ترین متغیرهای موثر در وقوع و پیش بینی خطر زمین لغزش ها، شیب، جهت شیب، مارن های نئوژن وکواترنر و کاربری مراتع متوسط می باشند. از سوی دیگر پهنه بندی خطر زمین لغزش و بررسی پهنه های خطر خیلی زیاد حاصله از مدل نشان داد که در36 درصد مساحت کل منطقه مورد مطالعه، حدود46 درصد از زمین لغزش ها اتفاق افتاده است.

پدیده پویای رشد شهری از نشانه های رشد جمعیت، توسعه اقتصادی و همچنین افزایش اهمیت شهر است. مطالعات شهری و همچنین برنامه ریزی های آتی برای شهرسازی نیازمند داده های فعلی و تاریخی مربوط به ادوار گذشته از شهر است. هدف از پژوهش حاضر مطالعه، بررسی و ارزیابی گسترش مکانی-زمانی شهر زنجان در پنج برهه زمانی به کمک سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) و با به کارگیری مدل آماری آنتروپی نسبی شانون است. در این پژوهش از عکس های هوایی مربوط به سه دوره زمانی سال های 1352، 1361، 1377 و دو دوره تصاویر ماهواره ای 1387 و 1395 استفاده شد. پس از آماده سازی اطلاعات مکانی مورد نیاز، سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تعیین میزان توسعه نواحی شهری و رشد شهرنشینی در زنجان ده جهت مختلف به کار گرفته شد. فرضیه به کاررفته برای تقسیم بندی نواحی در آنتروپی نسبی شانون، دید خوبی از رشد کلی شهر، جهت رشد شهر و رشد شهر در دوره های زمانی متفاوت ارائه می کند. براساس نتایج به دست آمده از این تحقیق، شهر زنجان دارای پراکندگی افقی شدید نیست، چراکه میزان آنتروپی نسبی شانون محاسبه شده برای شهر از 5/0 تجاوز نکرده است. از سوی دیگر یکی از مهم ترین نتایج به دست آمده از این تحقیق این است که گسترش شهری در شهر زنجان از افزایش جمعیت پیشی گرفته است و به عبارت دیگر، افزایش سطح شهر فراتر از افزایش جمعیت بوده است. این خود مؤید پراکنده تر شدن تدریجی شهر است که معمولاً در اثر ماشینی شدن شهرها اتفاق می افتد. با توجه به روند طولانی مدت بررسی شده در زنجان، نتایج به دست آمده راهنمای خوبی برای مدل سازی فرایند پراکندگی افقی (اسپرال) شهری، درک عوامل شهرنشینی و پیش بینی الگوهای توسعه شهر در آینده است.

برای رسیدن به توسعه پایدار شهری و همچنین تصمیم گیری بهتر برای جهت دهی توسعه در آینده، بازبینی دائمی فرآیندهای دینامیک شهری با توجه به توسعه در گذشته و پیش بینی آن در آینده، اجتناب ناپذیر است. هدف پژوهش حاضر، مدل سازی توسعه کلان شهر تهران با استفاده از مدل LCM در دوره 11 ساله 1385_1374 است. برای این منظور ابتدا، معیارهای موثر در این فرآیند از سازمان های مربوطه جمع آوری، آنالیز و آماده سازی شدند و نقشه های کاربری زمین از تصاویر ماهواره لندست با ضریب کاپای 765/0 برای هر نقشه استخراج گردید. سپس با استفاده از داده های اتوکد سازمان نقشه برداری و نقشه های موجود (2000/1) تا ضریب کاپای 885/0 بهبود داده شدند. در مرحله بعد صحت سنجی نقشه ها و آشکارسازی تغییرات صورت گرفت. نتایج آشکارسازی تغییرات با ضریب کاپای 85/91 % نشان می دهد که بیش ترین افزایش مساحت در مناطق ساخته شده (68/4603 هکتار) و بیش ترین کاهش مساحت در زمین باز (47/4561 هکتار) رخ داده است. بر مبنای این تغییرات، 11 متغیر مستقل به عنوان ورودی مدل انتخاب شده و سپس، پتانسیل تبدیل کاربری و پیش بینی برای سال 1396، با استفاده از روش MLP و زنجیره مارکوف، مدل سازی شدند. مقایسه نتایج پیش بینی با جدیدترین داده های زمینی و مطالعات گذشته نشان می دهد که نتایج تحقیق حاضر به واقعیت های زمینی نزدیک تر است. همچنین نقشه پیش بینی شده گویای این است که بیش ترین میزان توسعه در سال 1396 به ترتیب در بخش های غرب و شرق کلان شهر تهران رخ می دهند.