دسته های واژگانی

این مطالعه به بررسی چگونگی ذخیره و پردازش دسته های واژگانی در ذهن فراگیران انگلیسی فارسی زبان می پردازد. به این منظور، فراگیران با استفاده از نرم افزار دی ام دی ایکس تحت سه آزمایش خواندن خودگام قرار گرفتند. محرک های این سه آزمایش شامل دسته های واژگانی (دسته های سازماندهی گفتمان و بافه های ارجاعی) و عبارات کنترل معادل بودند. نود فراگیر انگلیسی فارسی زبان که برای این آزمایش انتخاب شده بودند به صورت تصادفی به سه گروه تقسیم شدند. از فراگیران خواسته شد تا محرک ها را بخوانند و به سوالی که در ادامه ی هر محرک ارائه می شد پاسخ دهند. محرک ها به صورت کلمه به کلمه، عبارت به عبارت، و جمله به جمله ارائه شدند. نتایج آزمایش هیچ تفاوتی بین دسته ها و عبارات کنترل نشان نداد به این معنی که دسته های واژگانی به صورت کلی در ذهن فراگیران ذخیره نمی شوند. به علاوه، نتایج نشان داد که فراگیران دسته های واژگانی سازماندهی گفتمان را در آزمایش کلمه به کلمه به صورت معناداری سریع تر خوانده بودند.

پژوهش حاضر بر آنست تا به بررسی تأثیر تدریس صریح دسته های واژگانی بر کاربرد واژگان و صحّت دستوری در نگارش زبان انگلیسی زبان آموزان ایرانی بپردازد. در این راستا، 2 کلاس دست نخورده در قالب یک گروه آزمایش و 2 کلاس دست نخورده دیگر در قالب یک گروه کنترل در جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران انتخاب شدند. دو گروه روند آموزشی معمول تعیین شده توسط آموزشگاه را دنبال کردند، امّا فعّالیّت های مرتبط با تدریس صریح دسته های واژگانی تنها در گروه آزمایش صورت گرفت. یک آزمون نگارش زبان انگلیسی قبل (پیش آزمون) و بعد (پس آزمون) از مداخله (تدریس صریح دسته های واژگانی) به هر دو گروه آزمایش و کنترل ارائه شد. دو ارزیاب باتجربه که از پژوهش حاضر بی خبر بودند به نگارش زبان آموزان از لحاظ کاربرد واژگان و صحّت دستوری نمره دادند. تحلیل آماری نتایج نشان داد که تدریس صریح دسته های واژگانی توانسته است تفاوت معناداری در ارتقای کیفیّت کاربرد واژگان و صحّت دستوری گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل ایجاد کند. نتایج پژوهش به همراه دلالت های آموزشی آن به بحث گذارده می شوند.

پژوهش های مرتبط با دسته های واژگانی اخیراً در رأس مطالعات پیکره ای قرار گرفته اند. پژوهش های پیشین پیکره ای در پیوند با بررسی دسته های واژگانی در نوشتار نویسندگان انگلیسی زبان، گاه به نتایج متناقضی درباره فراوانی و تقسیم بندی کارکرد این توالی ها دست یافته اند. با این حال، هیچ مطالعه ای تا به امروز، به بررسی دسته های واژگانی در بخش «بحث» مقالاتی که صرفاً نویسندگان انگلیسی زبان به نگارش درآورده اند، نپرداخته است. پژوهش کنونی با بررسی فراوانی، ساختار و کارکرد توالی های واژگانی چهارکلمه ای تلاش کرده تا این شکاف را برطرف کند. داده مورد بررسی در این پژوهش از بخش «بحث» مقالات نویسندگان انگلیسی زبان به دست آمد. تمامی این مقالات از پنج مجله ممتاز بین المللی در رشته زبان شناسی کاربردی استخراج گردید. درنهایت، پیکره ای متشکل از بیش از سیصد هزار واژه گردآوری شد. با بهره گیری از نرم افزار AntConc همه دسته های چهارکلمه ای، با فراوانی ده و دامنه پنج استخراج شد. یافته های به دست آمده نشان داد که دسته های واژگانی در پیکره بررسی شده فراوانی بالایی داشتند. در رابطه با تقسیم بندی ساختاری دسته های واژگانی، نتایج حاکی از آن بود که دسته های عبارتی فراوانی بیشتری نسبت به دسته های ساختاری داشته اند. همچنین، یافته ها نشان داد که به لحاظ کارکرد از دسته های ارجاعی به وفور بهره گیری شده است. افزون بر این، دسته های حالتی و گفتمان پردازها پس از دسته های ارجاعی، به ترتیب بیشترین فراوانی را داشتند. در پایان آموزه های این پژوهش برای نویسندگان غیر انگلیسی زبان و دوره های تحصیلات تکمیلی دانشگاه ها در پیوند با بکارگیری دسته های واژگانی در نگارش دانشگاهی بیان شده است.