مترجمی زبان انگلیسی

تحقیق حاضر درصدد است تا با بررسی برنامه ی درسی رشته ی مترجمی زبان انگلیسی در مقطع کارشناسی و با تمرکز بر نیازهای بازار ترجمه در ایران از دیدگاه افرادی که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با این برنامه سروکار دارند، یک برنامه ی کارآمد و متناسب با بازار ترجمه در ایران پیشنهاد دهد. به این منظور با بخشی از فعالان بازار ترجمه شامل: ناشران، دارالترجمه ها، بانک ها، آژانس های مسافرتی و افرادی همچون اساتید دانشگاه و دانشجویان این رشته که به صورت مستقیم با برنامه ی درسی در ارتباط هستند، مصاحبه ی حضوری و گروهی صورت گرفت. بدین ترتیب با تحلیل نظرات این اشخاص و با در نظر گرفتن برنامه ی درسی برخی از دانشگاه های خارج از کشور، پیشنهاداتی به منظور بروز رسانی برنامه ی حاضر که سال هاست بدون تغییر باقی مانده است، صورت می گیرد.

هدف از پژوهش حاضر تحلیل کیفی-تطبیقی اهداف، محتوا، ساختار دروس، و تعداد واحدهای برنامه درسی دوره کارشناسی ارشد مترجمی زبان انگلیسی در ایران با چند دانشگاه برجسته کشورهای آسیایی است. برای دستیابی به این هدف برنامه درسی نه دانشگاه برجسته آسیایی مورد مطالعه قرار گرفت.در این پژوهش برنامه درسی دوره مذکور با پنج معیار: 1.عنوان دوره کارشناسی ارشد، 2. تعداد واحد ها و طول دوره، 3. ساختار دروس: اجباری و اختیاری، 4. اهداف برنامه درسی، و 5. محتوای برنامه درسی تحلیل گردیدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که: الف) اهداف برنامه درسی دوره کارشناسی ارشد به روشنی بیان نشده است؛ ب) بین اهداف دوره با دروس پیشنهادی هماهنگی کافی وجود ندارد؛ پ) توجه اندک به ارائه دروس منطبق با هدف تربیت مترجم حرفه ای شده است؛ ت) در ارائه دروس همراستا با هدف تربیت محقق ترجمه کاستی به چشم می خورد؛ ث)دروسی هماهنگ با هدف تربیت مدرسان ترجمه تدوین نشده است؛ و ج) توجه بیشتری به ارائه دروس نظری ترجمه معطوف شده است.

بعد از گذشت نزدیک به سه دهه از اجرای برنامه دوره کارشناسی مترجمی مصوب سال 1369 و طرح انتقادهایی جدی نسبت به ناکارآمدی و کاستی های پرشمار آن، بالاخره در سال 1396 شاهد تصویب و سپس اجرایی شدن برنامه بازنگری شده این رشته پرطرفدار دانشگاهی بوده ایم؛ برنامه ای که هدف آن تقویت مهارت های زبانی، تقویت توانش ترجمه و تخصصی تر کردن این رشته بوده است. با توجه به اهمیت این بازنگری قابل توجه، در این پژوهش تلاش شده تا به نحوی کیفی با استفاده از دیدگاه های ده تن از اعضای هیئت علمی شاغل در هفت دانشگاه مجری این رشته در مقطع کارشناسی، به ارزیابی و نقد این برنامه جدید پرداخته شود. یافته ها بیانگر آن است که در کنار بیان نقاط قوت این برنامه در بخش های مختلف تهیه و تدوین یک برنامه درسی همچون عناوین درسی روزآمد، توجه به نیازهای کاربردی و بومی، توجه به زبان فارسی، توجه به فناوری های جدید و نیز بهره گیری از منابع جدید و متنوع، شاهد طرح کاستی هایی در خصوص برخی عناوین درسی و سرفصل دروس، شماری از منابع پیشنهادی و نحوه انتخاب پیش نیازها بوده ایم؛ کاستی هایی که به باور آنها می تواند چه در حین اجرای برنامه و چه از جهت دستیابی به اهداف، به چالش ها و ناکامی هایی در اجرای برنامه جدید بینجامد.

بدیهی است که مهم ترین توانش موجود در هر مدل ترجمه، تسلط به زبان و فرهنگ مبدأ و مقصد است. از سوی دیگر، زبان و فرهنگ دو مقوله جدایی ناپذیر هستند، واقعیتی که با معرفی مفهوم «زبان فرهنگ» توسط آگار (1994) بیش از پیش برجسته شد. پژوهش دومرحله ای حاضر با رویکردی کیفی و با هدف بررسی میزان پوشش توانش زبان و فرهنگ در برنامه های درسی کارشناسی و کارشناسی ارشد مترجمی زبان انگلیسی دانشگا ه های دولتی ایران در مقایسه با برنامه های خارجی مشابه و نیز ارائه راهکارهایی برای بهبود برنامه های درسی مذکور از حیث این توانش انجام گرفت. برای این منظور، از تحلیل محتوای برنامه های درسی مربوطه و مصاحبه های نیمه ساختاریافته با متخصصان ایرانی استفاده شد. مهم ترین یافته این پژوهش تأکید بر ضرورت اصلاح برنامه های درسی کنونی در راستای پوشش حداکثری مباحثی است که در قالب فهرستی از موضوعات زبان و فرهنگ فارسی، زبان و فرهنگ انگلیسی، و زبان و فرهنگ مشترک ارائه شده است. فهرست مذکور، که یکی دیگر از یافته های ارزشمند پژوهش حاضر است، می تواند در طراحی برنامه های دانشگاهی مستقل برای تربیت مترجمان مکتوب، مترجمان شفاهی و مترجمان دیداری شنیداری یا گرایش های تخصصی مترجمی زبان انگلیسی نیز مفید باشد. به علاوه، پژوهشگران می توانند از یافته های این پژوهش، که حاصل رویکردی جزئی نگر به توانش زبان و فرهنگ است، جهت انجام مطالعات بیشتر درباره هریک از مؤلفه های این توانش استفاده کنند.