پیام های ارتباطی

یکی از مهم ترین موضوعات مطرح در علوم ارتباطات، ارائه روش ها و چارچوب های مناسب برای تحلیل و نقد پیام های ارتباطی است که متاسفانه به دلیل عدم آشنایی پژوهشگران با محدودیت ها و ظرفیت های روش های موجود، منجر به عدم انتخاب روش مناسب جهت تحلیل پیام های ارتباطی می شود. این مقاله تلاش دارد به بررسی و نقد دیدگاه نظریه پردازان روش های نشانه شناسی و تحلیل گفتمان، که دو روش مهم در تحلیل پیام های تصویری است، بپردازد؛ زیرا میان رویکرد نشانه شناختی و گفتمانی، شباهت ها و تفاوت های بسیاری وجود دارد: یکی از این تفاوت ها این است که رویکرد نشانه شناختی به این امر توجه دارد که بازنمایی و زبان چگونه معنا تولید می کنند و رویکرد گفتمانی، به تأثیرات و پیامدهای بازنمایی و سیاست های آن و بر خاص بودن تاریخی یک شکل یا رژیم خاص بازنمایی تأکید می کند. هدف، تعیین چارچوب معینی برای نقد و تحلیل پیام های تصویری و محدودیت ها و ظرفیت های روش های مورد استفاده است. در پایان چارچوب مناسبی برای تحلیل پیام های تصویری برگرفته از دیدگاه جان فیسک ارائه شده است.

پژوهش حاضر به مطالعه مقایسه ای سواد رسانه ای در بین دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران می پردازد. سواد رسانه ای دارای مهارت های تحلیل، ارزشیابی، گروه بندی، استقرا، قیاس، ترکیب و خلاصه سازی است. روش تحقیق این مطالعه مبتنی بر پیمایش است. میدان تحقیق یا جامعه ی مورد مطالعه شامل تمام دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1390 است. به منظور تعیین حجم نمونه از فرمول نمونه گیری کوکران استفاده شد، و حجم نمونه نهایی بالغ بر 264 نفر تخمین زده شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای بود که محقق آن را ساخته بود و در آن از مقیاس پنج درجه ای لیکرت استفاده شده بود. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط اساتید مجرب تایید و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ 85/0 تعیین شد. برای گردآوری اطلاعات، پرسشنامه هایی بین 264 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران توزیع شد که در مجموع 251 پرسشنامه تکمیل و برگشت داده شد. داده های پژوهش به کمک نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و در پایان یافته های پژوهش حاکی از آن بود که سطح سواد رسانه ای در بین دانشجویان دو دانشگاه در یک سطح و در سطح بالاتر از متوسط و مطلوب است.