ذخیره و بازیابی

برخی متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی و کامپیوتر، نمایه سازی را کلید ذخیره و بازیابی مؤثر تصاویر میدانند. به همین دلیل، هر یک از این متخصصان کوشیده است که با توجه به تخصص خود راهکارها و روش های گوناگونی را برای نمایه سازی تصاویر به کار گیرد. تلاش های صورت گرفته آنها گر چه توانسته است تا حدودی معضلات مربوط به نمایه سازی تصاویر را برطرف سازد؛ به دلیل خصوصیات منحصر به فد تصاویر (که آنها را از سایر مدارک متمایز میسازد) چندان موفقیت آمیز نبوده است. در این مقاله، ضمن بیان برخی مشکلات پیش روی نمایه سازان، به تعدادی از روش های به کار رفته توسط کتابداران و اطلاع رسانان و متخصصان کامپیوتر و مزایا و معایب هر کدام از روش-ها اشاره خواهد شد

منطق فازی که در سال 1965 توسط دانشمند ایرانی، پروفسور لطفی­زاده به جهان عرضه شد، در تقابل با منطق دوارزشی ارسطویی، ابهام را به عنوان بخشی از سیستم پذیرفته و بر مفاهیم مبهم و نامعیّن دلالت می­کند. در شرایطی که ماشین قادر به درک مفاهیم کیفی ـ که به راحتی برای انسان قابل فهم است ـ نیست، منطق فازی شیوه تفکر انسان را به فناوری منتقل می­کند. از منطق فازی در بسیاری از شاخه­های علوم از جمله «مدیریت اطلاعات» استفاده میشود. در سال 1975، با انتشار مقاله­ای به زبان فرانسه در مورد جستجوی اطلاعات در شرایط فازی، این واژه به طور رسمی وارد ادبیات کتابداری و اطلاع­رسانی شد. طبق اطلاعات ثبت­شده در بانک اطلاعاتی LISA، بخش عمده­ای از آنچه تاکنون در خصوص منطق فازی و مدیریت اطلاعات منتشر شده، بر ذخیره و بازیابی اطلاعات تمرکز داشته است. پس از آن، بیشترین کاربرد این مقوله به ترتیب در سازماندهی و فراهم­آوری اطلاعات بوده است. اکنون برای تضمین امنیت شبکه­های اطلاعاتی، از منطق فازی بهره­برداری می­شود. در برخی زمینه­ها مانند مستند­سازی و مدیریت رکوردها نیز تاکنون پژوهشی با موضوع فازی به انجام نرسیده است. در سالهای اخیر، رویکرد عمده این بحث به سمت نظامهای خبره و هوش مصنوعی سوق یافته است. به نظر میرسد برای حل بسیاری از گره ­های موجود در حوزه مدیریت اطلاعات، می­توان از منطق فازی کمک گرفت

هدف: بررسی اهمیت تصاویر و نمایه سازی آن با تأکید بر نمایه سازی مفهوم- محور و محتوا- محور است. روش پژوهش: این مقاله با بررسی و مرور متون حوزه نمایه سازی تصاویر بر اساس روش اسنادی کتابخانه ای، رویکردهای مختلف در نمایه سازی تصاویر را مورد مداقه قرار داده است. یافته ها: در مقایسه با نمایه سازی متون، نمایه سازی تصاویر دارای پیچیدگی های بیشتری است؛ زیرا هنگام توصیف تصاویر، چشمان بیننده از قدرت بیشتری نسبت به زمانی هک متن را می خواند، برخوردار است. تصاویر دارای ویژگی های مختلف و سطوح معنایی متعدد هستند. تصویر نه تنها برای نشان دادن شیء مشخص بلکه برای بیان احساس خاصی نیز به کار می رود. این موارد و پیشرفت های حاصل از فناوری های اطلاعاتی سبب تفاوت در رویکردها و روش های به نمایه سازی تصاویر و بازیابی آنها می گردد.

مقدمه: ویژگیهای خاصّ دستوری و نگارشی زبان و خط فارسی، دشواریهایی را در ذخیره و بازیابی اطلاعات در محیط رایانه ای پدید آورده است. رسم الخط فارسی نیز از یک سو به علت اختلاف نظر پدیدآورندگان متون و از سوی دیگر پیچیدگیهای ذاتی خود، به هنگام ذخیره، جستجو و بازیابی چالشهای متعددی را برای طراحان و نمایه سازان پایگاه ها، کاربران و پدیدآورندگان منابع به وجود آورده است. روش بررسی: این پژوهش به روش تحلیل محتوا انجام شد.100 عنوان از پایان نامه های موجود رشته کتابداری و اطلاع رسانی به منزله نمونه ای از متون فارسی در پایگاه های اطلاعاتی پژوهشگاه های علوم و فناوری اطلاعات ایران و مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و از هر پایگاه 50 عنوان به صورت تصادفی انتخاب شد. با استفاده از دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان زبان، کلماتی که درست یا نادرست نوشته شده بود، از یکدیگر تفکیک و در مرحله بعد، عنوانهای مورد نظر در هر دو پایگاه و با حالتهای متفاوت کلمات مرکب، جستجو گردید و در نهایت، نتایج بازیابی در پایگاه ها، ارزیابی و مقایسه شد. یافته ها: نتایج این بررسی نشان داد 2/71% از کلمات عنوانها به صورت درست و 8/28% نادرست نگارش شده اند. همچنین، مشخص شد 6/51% این کلمات، دو جزئی و 5/47% سه جزئی هستند و اغلب نویسندگان پایان نامه ها، در مورد نحوه نگارش کلماتی که 2 جزئی و مشتق می باشند، دچار خطا شده اند. در پایگاه اطلاعاتی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، تنها حالت ثبت شده عنوانها به بازیابی عنوان مورد نظر انجامید و در پایگاه اطلاعاتی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، تنها 58% عنوانها با تغییر رسم الخط همچنان بازیابی شدند. نتیجه گیری: این پژوهش نشان داد پایگاه اطلاعاتی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران نسبت به پایگاه اطلاعاتی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، در بازیابی عنوان پایان نامه ها در حالتهای مختلف پیوسته و جدا نوشته شده، بهتر عمل می کند. همچنین، باید به نویسندگان پایان نامه ها، استفاده از قواعد یکدست ملی بویژه در نگارش کلمات 2 جزئی و مشتق تأکید شود.