مدل دیمیتل

طرح جامع شهری سندی است که به طورکلی برای یک دوره زمانی ۱۰ساله، چارچوب فضایی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی توسعه و عمران یک شهر را مشخص می کند. این طرح به عنوان نقشه راهی برای هدایت و سامان دهی فضایی شهر عمل می کند. بااین حال، این طرح ها در بسیاری از موارد با چالش ها و مشکلاتی روبه رو هستند که مانع از دستیابی به اهداف آنها می شود؛ لذا ضرورت دارد تا باهدف ارتقای کیفیت طرح های جامع شهری و افزایش کارایی آنها در هدایت و سامان دهی فضایی شهرها مطالعات آسیب شناسی انجام شود. در این پژوهش، آسیب شناسی طرح جامع شهر بیرجند با رویکرد داده بنیاد و با استفاده از روش تحقیق ترکیبی در بین 22 نفر از متخصصان انجام شده است. در مرحله اول برای آسیب ها از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته با خبرگان و متخصصان حوزه شهرسازی و معماری، پنج مقوله علل علّی و زمینه ای، علل مداخله گر، علل هسته ای، علل راهبردی و علل پیامدی شناسایی شدند. در مرحله دوم، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، 11 عامل، 17 شاخص و 64 متغیر برای هر یک از این مقوله ها به دست آمد که پس از تحلیل تفسیری روندها مدل نظری ترسیم شد. در نهایت، با استفاده از روش تحلیل آماری دیمتیل، تأثیر عوامل مختلف بر آسیب شناسی طرح جامع ارزیابی شد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که عوامل زمینه ای (فقدان مشارکت، دیدگاه برنامه ریزی، کمبود منابع مالی)، راهبردی (آسیب در تحلیل وضع موجود و آسیب در هدف گذاری) و مداخله گر (سیاسی کاری، دگرگونی های اجتماعی و اقتصادی و تغییرات ناگهانی جمعیتی) از جمله عوامل مؤثر بر آسیب های طرح جامع شهر بیرجند هستند که تأثیر مستقیمی دارند و عوامل هسته ای و پیامدی عوامل تأثیرپذیر هستند که تأثیر آنها غیرمستیقم است. از این بین، عوامل مداخله گر بیشترین تأثیر را بر آسیب های طرح جامع داشته اند.