تبیین کنشهای اجتماعی انسان

هدف:سهیل عنایت الله در بیان روش تحلیل لایه ای علّی در آینده پژوهی وقتی لایه کمّی را از لایه هایی چون علل اجتماعی، گفتمان و اسطوره جدا می کند، ناگزیر با این مسئله اساسی در روش شناسی علوم-اجتماعی مواجه بوده که «کنش های انسانی در متن اجتماع چگونه تبیین می شوند؟». هدف مقاله بررسی نسبت لایه های آینده در روش تحلیل لایه ای علّی با مسئله موصوف است. روش:در این مقاله نخست به اجمال اندیشه ها، خردمایه ها و مبانی معرفتی روش تحلیل لایه ای علّی را بررسی نموده، سپس به واکاوی برخورد این روش با مسئله موصوف می پردازد و مشابهت های روش تحلیل عنایت الله با آراء باسکار، فون هایک و پوپر را در نحوه پاسخ به این مسئله اساسی نشان خواهد داد. یافته ها: بر مبنای تحلیل ارایه شده در این مقاله نشان خواهد داد اولاً عنایت الله در طرح خود امکان کاربست ابزارهای ریاضیاتی در لایه های پس از لایه کمّی را مجاز نمی دارد و روش وی به نوعی تأییدکننده دیدگاه-های غیرتجربی است، یعنی براساس روش شناسی عنایت الله و موضع او در قبال امکان صورت بندی کنش های اجتماعیِ انسانی؛ امکان کاربرد روش در لایه های دوم و بالاتر وجود ندارد. در گام بعد، پس از بررسی اندیشه سلسله مراتب در ریاضیات و فلسفه تحلیلی نیمه نخست قرن بیستم، این نقد و پرسش را مطرح خواهد کرد که مگر در فهم متداول، چند واقعیت وجود دارد که عنایت الله چنین بی پروا سخن از ترازهای واقعیت و آینده می گوید؟ نتیجه گیری: بر مبنای نظریه سلسله مراتب، عنایت الله با لایه بندی آینده؛ نوعی زیرنویس یا اندیس به آن نسبت می دهد که به دلیل رابطه برتری بین لایه های مختلف آینده با فهم عادی و متداول از آینده تفاوت دارد.