اشعار کهن فارسی

هدف این مقاله، بررسی 100 واژه گویشی خراسان بزرگ در سروده های 30 شاعر کهن فارسی است تا نشان دهد استفاده از آن ها تا امروز در گویش مردم مناطق شرق ایران و غرب افغانستان جاری است، اما در فارسی معیار قابل جست وجو نبوده است. اطلاع از این واژه ها در گویش های خراسانی، موضوع درک برخی از اشعار کهن فارسی را مرتفع می سازد. زبان فارسی در بخش های وسیعی از نواحی مرکزی و جنوبی خراسان به دلیل دوری از مرکز و یا واقع شدن در جوار بیابان لوت، کم تر دچار آمیختگی با دیگر زبان ها شده است و عموماً واژه های فارسی اصیل خود را حفظ نموده است و از گونه معیار، کم تر تأثیر پذیرفته اند. از سوی دیگر، گویش-های متنوعی از زبان فارسی در سرزمین افغانستان جاری است که از آن جمله می توان به هروی، کابلی، تاجیکی و هزارگی اشاره نمود. علی رغم جدایی مناطق غربی افغانستان از سرزمین خراسان در حدود یک قرن و نیم پیش، اشتراکات زبانی و گویشی زیادی در کلام مردم دو سوی مرز مشهود است. نقشه گویشی که در آن مرزهای گویش های فارسی شرق ایران و غرب افغانستان مشخص شده باشد، در اختیار نیست و لذا پژوهشگر برای این بررسی واژگانی به گویش های فارسی رایج در افغانستان نیز نظر داشته و در این باره از دانش گویشی دانشجویان افغانستانی ساکن در دانشگاه بیرجند بهره برده است. پژوهنده واژه های مورد نظر را در پیکره واژگانی گردآمده در حاشیه یک تحقیق میدانی در زمینه بررسی تطبیقی گویش های مرز شرقی ایران جست وجو نمود که ذیلاً 100 واژه منتخب را با معنای آن به همراه شاهد مثال مربوط و نیز اشاره به محل کاربرد فعلی آن در شهرهای خراسان بزرگ به ترتیب الفبای فارسی مدخل نموده است.