کنوز الودیعه

کنوز الودیعه من رموز الذریعه ترجمه ای کهن از کتاب الذریعه إلی مکارم الشریعه، اثر راغب اصفهانی است. این کتاب به فرمان شاه شجاع مظفّری ترجمه شده است و مترجم با افزودن مقدّمه و مؤخّره ای مزیّن به آیات و احادیث و اقوال حکمای مشهور عرب و عجم، ساختار و محتوای الذریعه را با آثاری از قبیل جاودان خرد تلفیق نموده و کتابی با پیکره و محتوایی تازه پدید آورده است. بررسی گفتمانی این ترجمه می تواند بیانگر انگیزة مترجم برای اطاعت از فرمان شاه شجاع و مبنای طلب ترجمة متن الذریعه باشد. برای دریافت این انگیزه و طلب، مقدمة مترجم را با مؤلّفه های تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه بررسی کرده ایم. نتیجة بررسی ما نشان می دهد کنوز الودیعه با توجّه به اوضاع و زمینه های فرهنگی و اجتماعی حکومت شاه شجاع مظفرّی، به غیریت سازی آیین حکمرانی پادشاهان عجم، مغولان و امیر مبارزالدین محمد پرداخته است و با «مفصل بندی هژمونیک» گفتمان خلیفه-پادشاه، تضادهای موجود میان واقعیّت و تصویر اسطوره ای را در فضای استعاری گفتمان پنهان می سازد تا گفتمان رایج در حکومت شاه شجاع را الگوی آرمانی هواداران اخلاق اسلامی و ایرانی گرداند.

از داستان «محاکمه انسان و حیوان» در مجموعه علمی فلسفی دینی رسائل اخوان الصفا ترجمه های متعدد به زبان فارسی و برخی زبان های دیگر وجود دارد. مقاله حاضر در صدد معرفی ترجمه ای از این داستان مندرج در کتاب کنوز الودیعه من رموز الذریعه ، تألیف ابن ظافر شیرازی، است که خود ترجمه کتاب الذریعه الی مکارم الشریعه راغب اصفهانی است. در این مقاله، ضمن معرفی ترجمه و بررسی چگونگی درک و دریافت مترجم از داستان، نشان داده شده است که وی داستان را به سیاق متن اصلی تلخیص و به زبانی دشوار و نثری متکلّف تحریر کرده و، به تناسب، مطالبی به ترجمه داستان افزوده یا از آن کاسته است.