اخلاق اجتماعی عرفانی

یکی از بُعدهای اخلاق عرفانی، که عارفان به آن اهتمام داشته اند، جنبه اجتماعی آن است. برخلاف آنچه عموماً تصور می شود، عرفان اسلامی جریانی منفعل نسبت به جامعه نبوده است و مسولیت پذیری عارفان در فتوت نامه ها و توصیه های سلوکی آنان کاملا آشکار است. هدف از این تحقیق، بررسی ابعاد اجتماعی در سیره و احوال عارفان مسلمان است، که بهترین نمونه چنین زیست اجتماعی عرفانی را می توان در فتوت نامه ها و حکایات سلوکی ابوسعید ابوالخیر مشاهده نمود. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که زیست اجتماعی ابوسعید ابوالخیر یکی از بهترین الگوها برای اخلاق اجتماعی عرفانی محسوب می گردد. وی عبادت را فقط عزلت نشینی نمی داند، بلکه یکی از مهم ترین جنبه های دین داری را در مسولیت اجتماعی، جستجو می کند و هیچ گاه بر رهبانیت و فاصله گرفتن از جامعه، تاکید نمی کند. از مهم ترین بُن مایه های حکایات ابوسعید، خدمت به خلق به عنوان یک وظیفه عبادی، توجه به حقوق دیگران، گذشت و ایثار، وفاداری و مسولیت پذیری وی نسبت به جامعه است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و مراجعه به کتب اخلاقی عرفانی و با استناد به اثر اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابوسعید، در جهت مصداق یابی اخلاق اجتماعی عرفانی انجام یافته است.