رفتار فرانقش

در محیط های رقابتی امروزی، توسعه رفتارهای فرانقش در میان کارکنان از عوامل کلیدی برای ارتقای عملکرد سازمانی به شمار می رود. از سوی دیگر، مسئولیت اجتماعی سازمان ها، توجه به اخلاق را ضروری ساخته است. شباهت ها و اشتراکات رفتاری و مصداقی این دو مقوله، بررسی رابطه تئوریک اخلاق اسلامی و رفتارهای فرانقش را به مسئله اصلی این پژوهش تبدیل کرده و این پژوهش درصدد است تا ضمن رجوع به بُن مایه های دینی، به مقایسه دو مقوله «اخلاق» و «رفتار فرانقش» بپردازد. پژوهش حاضر از نظر هدف، روش و ماهیتِ داده ها به ترتیب، کاربردی، اسنادی و کیفی است. نتایج پژوهش بیانگر برتری اخلاق بر رفتار فرانقش از ابعاد مختلف است؛ ازجمله: مطلق و جهان گیر بودن، استمرار داشتن، داشتن مبانی حقیقی و متعالی، پشتیبانی دین و مذهب، منشأ و ریشه های عالی، اختیاری بودن، هدف متعالی و محدود نشدن به برخی از رفتارهای معین. برپایه این نتایج مدیران می توانند با ترویج اخلاق اسلامی در میان کارکنان، رفتارهای فرانقش را با ماهیتی متعالی و به گونه پایدارتر توسعه دهند.

تحقیق حاضر با هدف اولویت بندی و خوشه بندی رفتار مدیران در تقویت رفتار فرانقش مددکاران کمیته امداد امام خمینی(ره) استان خراسان رضوی انجام شده است. به کمک نمونه گیری تصادفی ساده از میان مددکاران این نهاد، 207 پرسشنامه با روش تحلیل خوشه ای دو مرحله ای (خوشه بندی سلسله مراتبی و چند میانگین) و به کمک نرم افزار آماری SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. رفتارهای 9گانه ای که اولویت بندی و خوشه بندی گردید شامل رفتار حمایت گرایانه، اعتمادگرایانه، متعهدانه، مداراگرایانه، محترمانه، فضیلت مدارانه، خیرخواهانه، عادلانه و توانمندسازانه مدیر می باشد. در تحلیل خوشه ای صورت گرفته به روش سلسله مراتبی، دیدگاه های مددکاران در مورد رفتارهای 9گانه مدیران در تقویت رفتار فرانقش مددکاران به 4 خوشه تقسیم شدند و سپس 28 شهرستان استان براساس دیدگاه مددکاران با استفاده از روش تحلیل خوشه ای چندمیانگین در این 4 خوشه قرار گرفتند و در نهایت نیز رفتارهای 9گانه مدیران در کل استان، اولویت بندی شدند. نتایج حاصله نشان داد خوشه اول، بزرگترین خوشه در میان سایر خوشه ها به لحاظ فراوانی می باشد و اکثر شهرهای استان در این خوشه قرار دارند. این خوشه برای رفتارهای فضیلت مدارانه، عادلانه و متعهدانه مدیر در تقویت رفتار فرانقش مددکاران اهمیت بسیاری قائل است. در انتها بر مبنای اولویت بندی و خوشه بندی انجام شده، الگویی رفتاری برای مدیران این نهاد ارائه شده است.

کارکنان با ادراک از رفتار مدیران، نحو ة رفتار خود را تنظیم می کنند. از طرفی، فهم ماهیت ادراک کارکنان از رفتار مدیران منبع بی بدیلی برای مدیران به شمار می آید؛ زیرا از این طریق می توانند به بهبود رفتار خود کمک کنند. در این راستا پژوهش حاضر با هدف کشف و فهم مؤلفه های رفتاری مدیران که تقویت کنندة رفتارهای فرانقش مددکاران در کمیته امداد امام خمینی(ره) است و با استفاده از روش کلایزی و استراتژی پدیدارشناسی انجام شده است؛ به منظور دستیابی به داده های کیفی از نمونه گیری هدفمند بهره گرفته شد. این داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 31 نفر از مددکاران تا رسیدن به اشباع نظری حاصل گردید و با استفاده از مراحل هفت گانه روش کلایزی مورد تحلیل قرار گرفت. در نهایت، 9 مضمون استخراج شد که رفتارهای حمایت گرایانه مدیر از اولویت بالاتری نسبت به سایر مضامین برخوردار بود. به منظور اعتبارسنجی داده های کیفی علاوه بر مرحله نهایی روش کلایزی، از معیارهای گوبا و لینکلن نیز استفاده شد. به جز مضامین احصاء شده مشخص گردید که افراد فقط از رفتار مثبت مدیرانشان تحت تأثیر قرار نمی گیرند بلکه گاهی به واسطه خودمدیریتی که در افراد وجود دارد و یا آرمان ها و اعتقاداتی که دارند رفتارهای فرانقش در آنان بروز می کند. یافته های حاصل شده در تحقیق حاضر ضمن کمک به توسعه و پیاده سازی برنامه های بهبود مدیریت، می تواند به ارتقای عملکرد کاری و رفتارهای فرانقش مددکاران در ارتباط با مددجویان این نهاد یاری رساند.

زمینه و هدف : تمایل به انجام رفتارهای سازنده و داوطلبانه و همکاری مؤثر با کارکنان به شناخت و بهسازی بسترهای مناسب نیاز دارد. بدین منظور پژوهش حاضر نقش ارتباطات درون سازمانی را با میانجی گری ابهام در نقش و تعهد سازمانی بررسی کرده است. روش شناسی : این پژوهش کاربردی و توصیفی - همبستگی است. جامعه آماری آن را کارکنان شرکت آب منطقه ای استان گیلان به تعداد 1008 نفر تشکیل می دهند که از میان آنها 278 نفر به صورت تصادفی عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده با کمک پرسشنامه به روش مدل یابی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزارهای اس.پی.اس.اس و اسمارت پی .ال اس تجزیه و تحلیل شده اند. یافته ها : ارتباطات درون سازمانی با تعهد سازمانی رابطه مستقیم و با ابهام نقش رابطه معکوس دارد. تعهد سازمانی نیز با رفتار فرانقش و همکاری کارکنان رابطه مستقیم و ابهام نقش با رفتار فرا نقش رابطه معکوس دارد ولی رابطه آن با همکاری کارکنان تایید نشد.  نتیجه گیری : بهسازی ارتباطات درون سازمانی می تواند با افزایش آگاهی و علاقمندی نسبت به اهداف و ماموریت سازمان و نقش مورد انتظار از کارکنان تمایل به انجام رفتارهای فرانقش و همکاری برای دستیابی به این اهداف را تقویت کند.