اثر موجی

هدف: اختلال ناشی از بحران های طبیعی، اقتصادی و سیاسی و سرقت های دریایی و تخریب سیستم های اطلاعاتی و عوامل انسانی (عوامل کم احتمال شدت اثر بالا) در بالادست زنجیره تأمین، یعنی تأمین کنندگان به صورت موج تا پایین دست زنجیره منتشر می شود. هدف این پژوهش ارائه مدل شبیه سازی رفتار انتشار اختلال و ارائه معیاری برای پیش بینی کمّی اثر موجی اختلال تأمین کننده بر توزیع کننده است. روش: از زنجیره مارکوف گسسته زمان برای مدل سازی بازیابی و آسیب پذیری تأمین کنندگان استفاده شده و این مدل با شبکه بیزین جهت شبیه سازی رفتار انتشار اختلال تأمین کننده در زنجیره تأمین ادغام می شود؛ سپس معیاری برای تخمین اثر موجی اختلال تأمین کننده بر توزیع کننده، برحسب زمان انتظار تحویل کالا و فروش از دست رفته ارائه می شود. یافته ها: مدل در قالب شکل، تعاریف و روابط ریاضی ارائه شده و قابلیت آن با به کارگیری یک مثال و بر پایه داده های وضعیت تأمین کنندگان، تولیدکننده و توزیع کننده در تولید یک قطعه الکترونیکی افزاینده ولتاژ نشان داده شده است. نتیجه گیری: مدل پیشنهادی می تواند اثر و نتیجه اختلال و مسیرهای پرخطر و پنهان در زنجیره تأمین را نشان دهد تا بتوانیم آسیب پذیری ناشی از اختلال را برآورد کنیم. این مدل قادر است در انتخاب استراتژی های مناسب برای کاهش سرعت انتشار اختلال و بازیابی زنجیره و کاهش هزینه های ناشی از آن به مدیران کمک کند.

زنجیره های تأمین برای بقا باید بتوانند با اختلالات مقابله کنند. همه گیری کرونا یکی از مهم ترین اختلالاتی بود که توانست به اثر موجی در زنجیره تأمین منجر شود. اثر موجی به اختلالی اشاره دارد که اثر آن به صورت دومینویی سایر قسمت های زنجیره تأمین را تحت تأثیر قرار می دهد و احتمال وقوع آن کم، اما اثرگذاری آن بالا است. این پژوهش به دنبال شناسایی عوامل کلیدی موفقیت برای مقابله با اثر موجی در زنجیره تأمین فرش ماشینی ایران است. در این پژوهش بر اساس مصاحبه های عمیق عوامل کلیدی موفقیت شناسایی شد؛ سپس با رویکرد نقشه شناختی فازی، مدل عوامل کلیدی موفقیت ایجاد شد. جامعه آماری این پژوهش شامل خبرگان صنعت فرش ماشینی است. نتایج نشان داد که 23 عامل کلیدی موفقیت برای مقابله با اثر موجی وجود دارد که در میان آن ها «دیجیتال سازی زنجیره تأمین»، «مدیران توانمند و کارآمد» و «هماهنگی در زنجیره تأمین» به عنوان مهم ترین عوامل اثرگذار و «هماهنگی در زنجیره تأمین»، «برنامه ریزی مناسب» و «انعطاف پذیری در تولید» به عنوان مهم ترین عوامل مرکزی باید موردتوجه ویژه قرار گیرند؛ درنتیجه به سیاست گذاران توصیه می شود برای ارتقای این موارد به رفع مشکلات هوشمندی کسب وکار و زنجیره تأمین، مأموریت گرا کردن دانشگاه ها، برگزاری کارگاه های توانمندسازی مدیران و رفع موانع رفتاری زنجیره تأمین توجه داشته باشند.

اثر موجی که به اختلالات با احتمال وقوع کم، اما اثرگذاری بالا اشاره دارد، توانسته است آثار منفی زیادی را بر زنجیره تأمین صنایع غذایی ایران بگذارد. با توجه به اهمیت استراتژیک صنایع غذایی، لازم است شرایط علی ایجاد این اثر بررسی شود. این تحقیق در دو مرحله و با رویکرد آمیخته، انجام شده است. مرحله کیفی به منظور شناسایی دلایل رخداد و مرحله کمی، به منظور مدل سازی و تحلیل سناریو انجام شده است. جامعه آماری در مرحله کیفی، خبرگان صنعتی، شیوه نمونه گیری قضاوتی، حجم نمونه برابر با 15 نفر و شیوه تجزیه وتحلیل داده ها، تحلیل مضمون است. جامعه آماری مرحله کمی، خبرگان صنعتی و استادان دانشگاهی، شیوه نمونه گیری قضاوتی، حجم نمونه برابر با 10 نفر و شیوه تجزیه وتحلیل داده ها، نگاشت شناختی فازی است. نتایج تحلیل مضمون، بیانگر 56 علل رخداد است که در قالب 14 دسته فرعی و 4 دسته اصلی «مشکلات سطح کسب وکار»، «مشکلات سطح زنجیره تأمین»، «بلایای طبیعی و غیرطبیعی» و «مشکلات کلان کشور» گروه بندی شدند. نتایج مرحله دوم بیانگر آن است که «بحران های سیاسی»، «مسائل کلان اقتصادی» و «پیچیدگی و نبود اطمینان فزاینده در فضای کسب وکار»، بالاترین درجه اثرگذاری اند. نتایج تحلیل سناریوها، بیانگر جایگاه و اهمیت بالای «پیچیدگی و نبود اطمینان در فضای کسب وکار»، «مسائل کلان اقتصادی» و «بحران های سیاسی» است. با توجه به یافته های تحقیق، پیشنهاد می شود در زمینه تهیه برنامه های کوتاه مدت و برنامه های اقتضایی، تهیه معیارهای انتخاب و ارزیابی تأمین کننده، بررسی شیوه های ادغام عمودی و بهسازی سیاست های لجستیکی، اقدام شود.

زنجیره تأمین فراورده های غذایی اهمیت بسیار بالایی برای کشورها دارد. در سال های اخیر بروز مواردی مانند سیل، سرمازدگی، گرمازدگی و تعطیلی بعضی از لایه های زنجیره تأمین، باعث بروز اثر موجی در زنجیره تأمین فراورده های غذایی شده است. بروز اختلالات و به طور خاص اثر موجی در این صنعت می تواند کشور را با چالش های متعددی روبرو کند در نتیجه لازم است راهبردهای مقابله با اثر موجی شناسایی و تحلیل گردد. این پژوهش در 2 مرحله کیفی (با هدف شناسایی راهبردهای مقابله) و کمی (با هدف مدل سازی و تحلیل سناریو) انجام شده است. شیوه تجزیه تحلیل در مرحله اول تحلیل تماتیک و در مرحله دوم نقشه شناختی فازی است. یافته ها بیانگر 84 کد اولیه است که در قالب 21 دسته فرعی و 4 دسته اصلی «مدیریت استراتژیک»، «مدیرت عملیات»، «تدوین و اجرای صحیح قوانین» و «مدیریت زنجیره تأمین» گروه بندی شدند. تحلیل سناریوهای روبه عقب بیانگر اهمیت «مدیریت ارتباط با تأمین کنندگان»، «همکاری و هماهنگی در زنجیره تأمین» و «برنامه های اقتضایی» و تحلیل سناریوهای روبه جلو بیانگر اهمیت «پایش تحولات محیطی» و «برنامه استراتژیک» است. تمرکز برنامه های کوتاه مدت، ارتقاء توانمندی مدیران در زمینه مهارت تصمیم گیری و حل مسئله، تعدیل معیارهای انتخاب تأمین کننده، بهبود طراحی شبکه تأمین مبتنی بر مکان های پشتیبان و وجود موجودی ایمنی برای کالاهای استراتژیک باید موردتوجه صنعتگران باشد.