انسان شناسی زیست محیطی

در این مقاله فرهنگ مردمان ماهی گیر شهرستان ساری بررسی شده است. این مطالعه در پی آن است تا در خلال بررسی فرهنگ صیادی، تأثیر عنصر دریا را بر زندگی صیادان و خانواده هایشان از بعد اجتماعی و فرهنگی بیازماید. برای این منظور، اهداف پژوهش به روابط و مناسبات اجتماعی میان ماهی گیران، وظایف تفکیک شده کارکنان در یک صید با پره و بررسی کنشگران اجتماعی جامعه مورد مطالعه معطوف شده است. در این مطالعه، جامعه صیادان در فاصله زمانی مهر 1391 تا فروردین سال 1392 مورد مطالعه قرار گرفته و از روش های مردم نگاری از جمله مشاهده مشارکتی، مصاحبه عمیق و گروه های متمرکز برای کسب شواهد و اطلاعات و روش های تحلیل کیفی از جمله تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. ماهی گیران نوار ساحلی در شهرستان ساری، اعضای تعاونی های ماهی گیری و اداره کل شیلات استان مازندران و شهرستان ساری مشارکت کنندگان اصلی این مطالعه را تشکیل می دهند. این مقاله مناسبات و روابط اجتماعی و شغلی را در میان صیادان مورد مطالعه قرار می دهد و به بررسی این مسئله می پردازد که تخصص و مهارت های مدیر پره، به چه صورت او را در رابطه خاص با سایر ماهی گیران قرار می دهد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که شخصِ لُثمان به علت دانش انحصاری و آمرانه خود در زمینه بافت تور و تعیین عمق و جهت ریختن پره در دریا و تشخیص طوفانی بودن دریا برای اقدام به صید در روزهای خاص، از جایگاه خاصی در میان سایر کنشگرانِ ماهی گیری ساحلی برخوردار است که او را در جایگاه مقتدرانه ای قرار می دهد.

انسان شناسی زیست محیطی از زیررشته های انسان شناسی فرهنگی محسوب می شود که هدف نهایی آن بررسی انواع روابط میان انسان و محیط زیست پیرامونی اش است. در این مقاله، با کاوش در منابع حوزه انسان شناسی زیست محیطی در پی شناسایی موضوعات متداول آن، رویکردها و نگرش هایی که برای فهم رابطه انسان – محیط زیست دارد و درنهایت، کوشش های کاربردی آن هستیم. بر همین اساس، ساختار مقاله حاضر در بخش بدنه به سه پاره تقسیم شده است. در پاره نخست، با مرور جدیدترین مقالات منتشرشده به زبان انگلیسی در حوزه انسان شناسی زیست محیطی از سال 2018 به این سو، به بررسی مهم ترین موضوعاتی که موردتوجه انسان شناسان زیست محیطی بوده پرداخته شده است. موضوعاتی از جمله تجربه فرهنگی محلی چالش های زیست محیطی و روندهای سازگاری با این چالش ها مهم ترین موضوعات هستند که تداوم علایق پیشین این حوزه را نشان می دهد. در پاره ی دوم، رویکرد خاصی که انسان شناسان در تعریف نسبت خود با چالش های زیست محیطی دارند بررسی شده است. انسان شناسان برای مشارکت در چالش های زیست محیطی نقش های مختلفی برای خود تعریف می کنند از جمله تفسیرگر، مترجم، میانجی، تسهیل گر و کنش گر. تنوع این نقش ها گویای ظرفیتی است که انسان شناسی برای مشارکت در چالش های زیست محیطی دارد. در پاره ی سوم با مرور مهم ترین منابعی که به انسان شناسی زیست محیطی کاربردی پرداخته اند، انواع مختلف کاربردها و مشارکت های انسان شناسی زیست محیطی را بررسی می کنیم. درنهایت، در بخش نتیجه با بررسی برخی شکاف ها در مطالعات انسان شناسی زیست محیطی، مدلی از مشارکت انسان شناسی در بررسی چالش های زیست محیطی ارائه می شود که از سه جزء محوری تشکیل شده است: جامعیت معرفتی، جامعیت کنشی و جامعیت مقیاسی. هر یک از این سه جزء در مطالعات این حوزه موردتوجه انسان شناسان بوده اند.