حضرت خدیجه (س)

بازتاب اخبار ازدواج حضرت خدیجه(س) و پیامبر(ص) در منابع تاریخی به شیوه های متفاوت و به گونه ای ناهمگون مطرح شده است. تنوع محتوایی و مضمونی روایت ها به صورت اسطوره سازی، داستان پردازی و برجسته سازی برخی گزاره های این واقعه در ذیل گزارش های تاریخی مرتبط با موضوع آشکار است و می تواند بر نوع نگاه مخاطب به این واقعه و دور کردن آن از واقعیت اثرگذار باشد. با توجه به اهمیت شناخت بهتر محتوای این گزارش ها، پژوهش پیش رو با استفاده از روش نظریه بنیاد (زمینه ای) به سنجش گزارش های تاریخ طبری مرتبط با این بحث پرداخته است. طبری (م 310 ه.ق) از این رو مبنای پژوهش حاضر قرار گرفته که هم با ثبت روایت های گوناگون از جامعیت بیشتری نسبت به دیگر منابع تاریخی برخوردار و هم محل رجوع اهل فن و عامه مردم است. کاربست این روش در پژوهش موجود از طریق شناسایی مفاهیم، مقوله ها و روابط معنایی آنها به یافتن معیار غالب در متن گزارش های طبری از ازدواج حضرت خدیجه و پیامبر(ص) پرداخته است و ویژگی های خُلقی و شخصیتی خدیجه(س) و پیامبر(ص) را به عنوان مقوله اصلی در امر ازدواج آنان پیش بینی می کند.

قطعا فضائل و مقامات حضرت خدیجه(س) بدون اسباب و علت نمی تواند باشد.عقل و عنایات و الطاف الهی ،ریشه فضائل و مقامات اوست. ایمان خدیجه (س)به پیامبر اکرم(ص)و انتخاب او به عنوان همسر آینده، در کنار درایت و لطف الهی نقش تعیین کننده ای در فضائل و مقامات خدیجه سلام الله علیها دارد. این همه تجلیل و بزرگداشت از مقام خدیجه(س)ما را برآن می دارد که اندکی پیرامون شخصیت خدیجه (س)سخن بگوییم و شاخصه هایی که خدیجه (س)را به چنین مرتبه ای رسانده است برشماریم.

هدف پژوهش حاضر بررسی شیوه همسرداری حضرت خدیجه(س) در سه حوزه فرهنگی، روان شناختی و رفتاری بود. جامعه پژوهش شامل کلیه متون  و منابع مربوط به حضرت خدیجه(س) است. نمونه پژوهش متون مربوط به شیوه همسرداری حضرت خدیجه(س) بود. این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی بود. با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای اطلاعات جمع آوری شد و سپس داده های به دست آمده تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد که حضرت خدیجه(س) بانوی بی نظیر حجاز در شیوه همسرداری خویش با پیامبر اکرم(ص) در سه بعد فرهنگی، روان شناختی و رفتاری بسیار تحسین برانگیز عمل کرده و می تواند الگویی کامل برای همه زنان مؤمن بلکه مطلق زنان باشد. آن حضرت که در زمان حیات و پس از آن مورد توجه دیگران بودند در حوزه فرهنگی تحولاتی در خصوص نگاه به شیوه همسرگزینی، تأثیر سن در ازدواج و عدم تأکید بر تجمل گرایی ایجاد نمودند. در حوزه روان شناختی دارای ویژگی های عشق و معرفت، اعتماد قلبی به همسرو درک مشکلات زندگی بود. هم چنین در حوزه رفتاری دارای ویژگی هایی مانند عفت، سخاوت، تکریم همسر، حمایت از همسر، و موجد فضای ایمن و آرامش بخش در خانه بود. بنابراین می توان گزارش کرد که به کارگیری مجموع این مؤلفه ها توسط زنان، موجب ارتقای جایگاه آنان نزد همسر و در نتیجه استحکام خانواده و نیل به اهداف مشترک می شود.

کتب اصلی اهل تسنن حاوی مطالب بسیاری درباره شخصیت، اعتقادات و عملکرد حضرت خدیجه(علیهاالسلام) است. کتب معتبری همچون صحیحین و کتب تاریخی و تفسیری، همگی درباره این بانوی بزرگ اسلام سخن گفته اند. در این پژوهش سعی شده با روش تحلیلی و توصیفی و به دور از هرگونه تعصب، با استفاده از منابع اهل تسنن، زوایای خاص زندگی این بانو، که از نگاه محققین پنهان مانده،  واکاوی و با رویکرد علمی، بررسی و بیان گردد تا ضمن برداشتن گامی هرچند کوچک در معرفی جایگاه حقیقی و کمالات آن حضرت، از شخصیتی تأثیرگذار در تاریخ اسلام، رفع محجوریت شود. حضرت خدیجه(س) از چنان جایگاه و موقعیتی در اسلام برخوردار است که مکاتب، مذاهب و فرق مختلف اسلامی نتوانسته اند از ذکر فضایل او چشم پوشی کنند. البته در مواردی نسبت به این شخصیت ارزشمند جهان اسلام کم لطفی هایی دیده می شود که هر چند، گاه عاری از تعصب و اعمال سلیقه شخصی بوده؛ اما بخشی از آن ناشی از نگرش مغرضانه به ایشان است که منشأ آن بیشتر به دلیل بی توجهی و یا گاهی بالابردن جایگاه دیگر زنان پیامبر(ص) صورت گرفته است.