خانواده دیجیتال

دیجیتالی شدن به سبک ایرانی و در چارچوب بستر فرهنگ معاصر ایران ویژگی های خاص خود را خواهد داشت که ممکن است چالش های فردی، اجتماعی، کارکردی، ساختاری، احساسی، عاطفی و زیبایی شناختی را به وجود آورد. این پژوهش با هدف شناسایی و مطالعه مؤلفه ها و شاخص های تغییرات در سبک زندگی خانواده دیجیتال در شهر تهران (مطالعه موردی مناطق 1 و 15 شهر تهران) صورت گرفت. روش پژوهش با توجه به ماهیت این مطالعه روش ترکیبی متوالی کیفی (مصاحبه عمیق) و کمّی (توصیفی پیمایشی) است. جامعه آماری در مرحله اوّل شامل 29 نفر از متخصصان در زمینه موضوع پژوهش با نمونه گیری غیراحتمالی از نوع هدفمند بود و برای گردآوری اطلاعات از مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسش نامه بهره گرفته شد. نمونه آماری مرحله دوّم پژوهش ۳۸۴ نفر از شهروندان بالای 18 سال ساکن مناطق 1 و 15 شهر تهران در سال 1398 است که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای و ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته مطالعه و بررسی شدند. بر اساس اولویت و اهمیت از دیدگاه صاحب نظران، 4 سبْک خانواده شامل: خانواده التقاطی رسانه ای، خانواده پایدار رسانه ای، خانواده ناپایدار رسانه ای و خانواده آشفته رسانه ای تدوین شد. سپس ویژگی های مشترک سبک ها از دیدگاه صاحب نظران استخراج و مورد سنجش آماری قرار گرفت و ویژگی های اصلی هر سبک تدوین شد. مقایسه دیدگاه صاحب نظران و شهروندان نشان داد که صاحب نظران بر سبک خانواده رسانه ای؛ ساکنان منطقه 1 شهر تهران بر سبک خانواده التقاطی رسانه ای؛ و ساکنان منطقه 15 شهر تهران بر سبک خانواده آشفته تأکید کرده اند.                                           

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر مصرف رسانه بر دین داری و ارزش های خانواده در شهر اصفهان است. با توجه به پژوهش های پیشین و بحث وجدل هایی که در سال های اخیر پیرامون تأثیر فضای مجازی ازجمله ماهواره و اینترنت بر ارزش های خانواده ایرانی وجود داشته، این دو متغیر به عنوان متغیرهای تأثیرگذار بر ارزش های خانواده انتخاب شدند. روش پژوهش پیمایشی و جامعه آماری، شهروندان شهر اصفهان بودند که تعداد 800 نفر از آن ها به صورت نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای برای تکمیل پرسشنامه ها انتخاب شدند. نتایج به دست آمده با استفاده از آزمون های مختلف و مدل معادلات ساختاری (SEM) حاکی از رابطه معکوس بین مصرف رسانه (اینترنت و ماهواره) و ارزش های خانواده است. همچنین مشخص شد که مصرف رسانه رابطه معکوسی با میزان دین داری افراد دارد. از سوی دیگر نتایج نشان می دهد که رابطه مستقیمی بین دین داری و پایبندی به ارزش های خانواده وجود دارد. تعابیر قلب های اجاره ای و سفره های تک نفره، انعکاس دهنده میزان تأثیر مصرف رسانه بر ارزش های خانواده اند. نتایج تحلیل رگرسیون حاکی از آن بود که مصرف رسانه با ضریب بتای 36/0 سهم معناداری در ارزش های خانوادگی دارد. در پایان پیشنهاد هایی نیز در راستای سیاست گذاری مناسب در این مورد ارائه شده است.