علوم بنیادی

مباحثه تجاری سازی تحقیقات علمی مجموعه استدلال ها، نظریه ها و آرایی است که در موافقت یا مخالفت با این پدیده معاصر در مدیریت علم و فناوری به نگارش درآمده است. مرور بر این مباحثه در ایران و سراسر دنیا نشان می دهد که اکثر قریب به اتفاق محققان فضای تحقیقات علمی را یکسان و همگن فرض کرده اند؛ به نحوی که یک قاعده کلی را برای انواع تحقیقات جایز می دانند. در این مقاله نشان می دهیم پیش فرض ایشان صادق نیست. فضای تحقیقات علمی ناهمگن است و می توان انواع تحقیقات را در طیفی از بنیادی تا کاربردی قرار داد. با حرکت بر روی این طیف، ویژگی های اقتصادی علم مانند استثناپذیری، رقابت پذیری، عدم تعین و تقسیم پذیری تغییر می کنند. به کمک این دو ملاحظه، نگاه طیفی به علوم و تغییر ویژگی های اقتصادی، یک پاسخ ممکن به مباحثه تجاری سازی تحیقات علمی را صورتبندی می کنیم. تحلیل های ما در مقاله نشان می دهند که دولت اگرچه لازم است تامین مالی بخش هایی از تحقیقات علمی را به دست نامرئی بازار بسپرد، اما در طیف تحقیقات بنیادی لازم است دخالت کند و به جبران شکست بازار در این زمینه بپردازد.

در دنیای امروز که با سرعتی خیرهکننده در حال حرکت به سمت دانشبنیان شدن تقریبا همه فعالیتهای اقتصادی است درباره نقش فناوری و علوم کاربردی در فرآیند توسعه کشورها ابهام چندانی وجود ندارد علوم بنیادی و نقش این علوم در فرآیند توسعه اما به حد کافی مورد توجه و مطالعه قرار نگرفته و اجماع فراگیری در خصوص اهمیت این علوم برای توسعه وجود ندارد در این مقاله ضمن معرفی و نقد مواضعی که معمولا له یا علیه اهمیت علوم بنیادی برای کشورهای در حال توسعه مطرح میشوند به پرورش یک استدلال غیرخطی به نفع علوم بنیادی پرداخته شده است بنا به استدلالی از زاویه اقتصاد علوم بنیادی و تحقیقات مرتبط با این علوم نقشی مشابه زیرساختهای حملونقل در یک کشور را ایفا میکند که این نقش برای فعالیت اقتصادی بخش خصوصی و در نتیجه برای توسعه اقتصادی ضروری است همچنین نشان داده شده که بخشهای قابل توجهی از این زیرساخت دانشی از جنس قابلیتهای غیرقابل خرید و فروش بوده که میبایست صرفا به شکل بومی توسعه داده شوند این منظر اقتصادی سپس با نشان دادن کارویژههای علوم بنیادی در توسعه عقلانیت ساخت سرمایه اجتماعی و حرکت به سمت توسعه سیاسی و فرهنگی تکمیل شده است