کمربند اقتصادی جاده ابریشم

فهم کنش بین المللی چین به عنوان قدرتی در حال ظهور، اهمیت روزافزونی می یابد. مهمترین اولویت کنونی این کشور در سیاست بین الملل، پیشبرد مگاپروژه کمربند اقتصادی جاده ابریشم است. فهم چیستی این طرح و جایگاه آن در استراتژی کلان چین واجد اهمیت و ضرورت است. جریان غالب در مراکز تحقیقاتی، این طرح را از منظر ژئوپولیتیک و تبیین نیات گسترش طلبانه چین، مورد بحث قرارداده است. اما نویسنده کوشیده با مفهوم بندی کمربند اقتصادی جاده ابریشم در قالب زنجیره جهانی ارزش، زمینه را برای درکی متفاوت از آن فراهم آورد. در این چهارچوب، با تحلیل محتوای سیاست تجاری و صنعتی چین و نیز برنامه عملیاتی کمربند اقتصادی جاده ابریشم، نسبت آنان با یکدیگر در قالب مؤلفه های زنجیره جهانی ارزش تبیین شده است. از این منظر هدف کلیدی چین از طراحی و پیشبرد این طرح کلان، شکل دهی به یک زنجیره ارزش چین محور در محیط ژئواکونومیک اوراسیا و افریقا است. در یک سال اخیر بیش از نیمی از پروژهای سرمایه گذاری شرکت های چینی در اوراسیا و افریقا در قالب این طرح تعریف شده و مورد حمایت دولت چین قرارگرفته است. ذکر این نکته ضروری است که کمربند اقتصادی جاده ابریشم در مسیر اجرا با چالش های کلیدی همچون رقابت های ژئوپولیتیک، توسعه نیافتگی فرایندهای همگرایانه در بخش های مهمی از اوراسیا و ابهام در مورد نیات پنهان چین مواجه است

ابتکار یک کمربند-یک جاده، مهمترین مگاپروژه اقتصاد سیاسی بین الملل در شرایط کنونی است. ایران یکی از کشورهای کلیدی در مسیر خشکی یا کمربند این ابتکار است. مقاله حاضر معطوف به تبیین فرصت ها و چالش های همکاری ایران و چین در قالب این ابتکار با اتکا به روش های کیفی پژوهش همچون مشاهده و تحلیل اسناد است. در این راستا پرسش کلیدی عبارت از این است که عوامل موثر بر همکاری چین و ایران در این طرح در سطوح استراتژیک و بوروکراتیک کدامند؟ فرضیه ای که در پاسخ به این پرسش ارائه شده بدین صورت است که برخی همپوشی ها در انتخاب های استراتژیک دو کشور، نیازهای توسعه ای و موقعیت ژئواکونومیک ایران، تعاملات حداقلی بوروکراسی های سیاستگذار دو کشور و دشواری مبادلات مالی با ایران عوامل کلیدی تاثیرگذار بر همکاری دو کشور در قالب این طرح محسوب می شوند. یافته های مقاله نشان می دهد که در سطح استراتژیک، ایران این طرح را به عنوان فرصتی برای ارتقای جایگاه خود در اقتصاد جهانی، افزایش آزادی عمل در صحنه بین المللی و گسترش پیوندها با چین به عنوان قدرتی در حال ظهور تعریف می کند. در سطح بروکراتیک نیز نویسندگان فرصت ها و چالش های همکاری ایران و چین در پنج پیوند یک کمربند-یک جاده تحلیل نموده اند. یافته های مقاله نشان می دهد که مهم ترین فرصت های همکاری دو کشور در حوزه تسهیل ارتباطات و کلیدی ترین چالش های پیش روی همکاری آنان در حوزه همگرایی مالی است.

قزاقستان در قلب اوراسیا بوده و به دلیل داشتن منابع انرژی و مزیت ترانزیتی و لجستیکی از نقاط مهم ارتباطی جهان و دارای اهمیت ویژه در محاسبات استراتژیک قدرت های بزرگ است. همچنین در مسیر اصلی کمربند اقتصادی جاده ابریشم جدید چین قرار دارد. این مقاله به بررسی مزایا و چالش های این طرح برای کشور قزاقستان و نوع مواجهه این کشور در قالب برنامه «راه روشن» می پردازد. این مقاله با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از تحلیل کیفی به بررسی تاثیر متغیرها بر یکدیگر می پردازد. یافته ها نشان می دهد توسعه و تعمیق روابط تجاری اقتصادی با منطقه، توسعه خطوط انرژی و ترانزیت از فرصت هایی است که طرح مذکور برای قزاقستان ایجاد می نماید. از سوی دیگر تشدید رقابت روسیه، هند، آمریکا در منطقه، افزایش حساسیت های ناسیونالیسیتی ناشی از نفوذ فرهنگی چین، عدم تعادل بخش تجاری و خطر بدهی خارجی از چالش های اساسی همکاری در قالب این طرح برای قزاقستان است.