فرارشته

در این مقاله به تعریف رشته و میان رشته و تاریخچه این دو پرداخته و این سؤال مطرح می شود که به رغم میل و یا تکرار عده ای که مشتاقانه و رضایت مندانه کتابداری و اطلاع رسانی را یک میان رشته می دانند، نویسنده استدلال می کند که تا رشته ای نباشد میان رشته مفهومی ندارد. او تاکید می کند که میان رشتگی، پاسخی به یک سونگری پوزیتیویسم و فروکاهی مسائل اجتماعی و انسانی به علوم طبیعی است؛ زیرا از زمانی که نارسایی تحقیق در علوم انسانی با محوریت پوزیتیویسم مطرح شد، مسئله میان رشتگی نیز قوت گرفت. در واقع بحث بر روی مسائل انسانی و اجتماعی جز از طریق نگاه های همه جانبه میسر نیست؛ بنابراین میان رشتگی نفی رشته بودن نیست بلکه نقد آن است؛ ازاین رو اگر کتابداری و اطلاع رسانی بخواهد به عنوان یک حوزه علمی مطرح شود، در آغاز باید رشته باشد تا سپس بتواند با سایر رشته ها به ویژه رشته های علوم انسانی و یا دیگر رشته ها تعامل کند. در عین حال اثبات رشته بودن کتابداری و اطلاع رسانی با تعاریف موجود امکان پذیر نیست و باید با تعریف جدیدی از آن، این مسئله را حل کرد. نویسنده معتقد است تعریف جدید او می تواند این مشکل را حل کند.

هدف تحقیق حاضر، شناسایی و توصیف الگوها و تعیین ماهیت دانش و تحقیقات مدیریت ورزشی با تأکید بر مقالات علمی پژوهشی داخلی است که با استفاده از روش تحلیل استنادی و تحلیل محتوا مبتنی بر نگاهی همه جانبه و از تمام زوایا بر پارادایم های اثبات گرایی، انتقادی و تفسیرگرایی انجام گرفته است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است که بدین منظور از نرم افزارهای اکسل و اس پی اس اس استفاده شد. نمونه آماری پژوهش 153 مقاله از چهار مجله علمی پژوهشی ورزشی بود. در این مقاله نخست بیشترین سهم مقالات علمی پژوهشی از دیگر رشته ها در مدیریت ورزشی تعیین می شود. در ادامه تئوری های به کارگرفته شده در مقالات به عنوان یکی از شاخص های تعیین کننده دانش فرارشته ای و سپس میزان خوداستنادی، دگراستنادی و نوع استنادها بررسی می شود. نتایج نشان داد که روند مطالعه این علم در حیطه مدیریت ورزشی با توجه به مداخله رشته های دیگر متفاوت است، به عبارتی بیشترین میزان استناد به رشته مدیریت است، در واقع میزان خوداستنادی رشته مدیریت ورزشی، حدود 60 درصد است و 40 درصد متکی به رشته های دیگر است. کمترین میزان استناد رشته مدیریت به تاریخ (07/0 درصد)، دین شناسی (05/0 درصد) و زبان شناسی (05/0 درصد) بوده است، این درحالی است که به رشته های هنر و کشاورزی استنادی نداشته است. از دیگر نتایج مهم این تحقیق تعیین ماهیت مدیریت ورزشی به عنوان دانشی میان رشته ای بود که در این زمینه به نظر می رسد دانش مدیریت ورزشی قابلیت لازم برای ورود به دانش فرارشته ای را داراست، ولی تحقیقات انجام گرفته در مدیریت ورزشی، در حیطه تحقیق فرارشته ای است. در نتیجه حرکت رو به گسترش مدیریت ورزشی به سمت و سوی دانش و تحقیق فرارشته ای بر مبنای تعامل شناخت شناسی و سطوح پیچیدگی های آن می تواند چارچوب منسجمی برای دانش مدیریت ورزشی ایجاد کند.

آینده پژوهی را باید اقدامی فرارشته ای و علمی اجتماعی دانست؛ فرارشته ای، به دلیل آنکه هم در راه رسیدن به یافته ها و گزاره های خود و هم برای توجیه آن ها از رشته های گوناگون بسیاری استفاده می کند و علمی عمل گرا، به دلیل آن که می خواهد اطلاعات موردنیاز برای اقدام های بشری را فراهم آورد؛ اقدام هایی که برای شکل دادن به آینده طراحی می شوند. آینده پژوهی برخلاف روند تخصصی شدن و تفکیک رشته ها و حرفه های گوناگون، به مثابه علمی فرارشته ای در حال تکوین و تکامل است. قلمرو موضوعی آینده پژوهی، تمام بخش های فرهنگ، اقتصاد، سیاست، تکنولوژی و هنر را در بر گرفته و نظر به تغییرات پیش رو، موضوعات آن رو به افزایش است. این مطالعه که دارای جهت گیری اکتشافی-توصیفی می باشد، با مروری بر مقالات و کتب موجود در حوزه آینده پژوهی، تلاش دارد سیر تحولات فرارشته آینده پژوهی را در دهه های 1960 و 1970 بررسی نماید و ضمن شناسایی مؤسسات و اندیشمندان تأثیرگذار بر این روند، پارادایم هایی را که پس از جنگ جهانی دوم و جنگ سرد شکل گرفته، برشمرد. نتایج نشان می دهد که تاکنون دو پارادایم در سیر تحول آینده پژوهی وجود داشته است و نشانه هایی از ظهور یک پارادایم نیز جدید به چشم می خورد.