سیاست های ساخت داخل

یکی از خلأهای توسعه استفاده از تولید داخلی در ایران، نبود الگوی ارزیابی مناسب برای اندازه گیری تولید داخل و استفاده از آن برای سیاست های حمایتی مختلف در قوانین و قراردادها است. در نبود این الگو مشخص نیست کالای داخلی بر چه مبنایی تعریف می شود و شامل چه معیارهایی است. هدف از این تحقیق شناسایی الگویی است که بتوان طبق آن میزان تولید داخلی کالاها را که عمق ساخت داخل نامیده می شود، ارزیابی کرد. بدین منظور معیارهای مؤثر بر اندازه گیری عمق ساخت داخل از مرور ادبیات و تجربیات سایر کشورها شناسایی شد. این معیارها به طور خاص در صنعت خودرو مورد بررسی قرار گرفت و یک مدل اولیه از معیارهای ارزیابی عمق ساخت داخل در صنعت خودرو به دست آمد. سپس این مدل اولیه با استفاده از قابلیت روش سلسله مراتبی فازی (Fuzzy AHP) به نظرخواهی خبرگان گذاشته شد تا به این معیارها وزن داده و رتبه هر یک از آنها مشخص شود. معیارهای نهایی شامل سه معیار است که به ترتیب اولویت «فناوری»، «قطعات و مواد اولیه» و «مشارکت داخلی» هستند.

با توجه به عدم موفقیت سیاست های ساخت داخل در ایران و بسیاری از کشورهای درحال توسعه، «تدارکات عمومی حامی نوآوری» می تواند به عنوان یک سیاست نوآوری در طرف تقاضا مبنای نظری برای پیاده سازی پیوست فناوری در کشور فراهم نماید؛ اما کشورهای درحال توسعه از ویژگی هایی متمایز از اقتصادهای توسعه یافته برخوردارند که یکی از مهم ترین آن ها فقدان توانمندی های فناورانه در میان تأمین کنندگان است که نقشی محوری در همپایی فناورانه آن ها دارد. مقاله پیش رو مفهوم جدید «تدارکات عمومی حامی توانمندسازی» را مبتنی بر شواهد به دست آمده از پروژه های انتقال فناوری ده گروه کالای راهبردی در صنعت نفت کشورمان توسعه می دهد که توسعه ای بر سیاست تدارکات عمومی حامی نوآوری محسوب می شود. این سیاست توانمندسازی تأمین کنندگان را در محوریت خود قرار می دهد. این مطالعه چالش های مشترک متعددی را میان این دو سیاست برمی شمرد، ازجمله نیاز به تغییرات سازمانی در تدارک دهندگان دولتی، مدیریت ریسک، بهره گیری از ساختارهای میانجیگر نوآوری (دانشی) و انجام اصلاحات حقوقی؛ اما دو تمایز اساسی نیز به عنوان ویژگی مختص «تدارکات عمومی حامی توانمندسازی» مفهوم پردازی شد: 1) توانمندسازی تأمین کنندگان به عنوان هدف اصلی سیاست، 2) استقرار نظام پایش و ارزیابی دوسویه که هم توانمندی تأمین کنندگان و هم محصول تدارک داده شده را توأمان رصد و ارزیابی می کند.