ارزشیابی مجازی

در فرایند یاددهی- یادگیری، ارزشیابی همواره عنصری مهم، ضروری، کارآمد و مؤثر است. اما آنچه مهم می نماید، نوع نگاه به ارزشیابی است؛ به طوری که اگر ارزشیابی را فقط در برگزاری یک آزمون مجازی خلاصه کنیم، با چالش-های مختلفی روبرو خواهیم شد که مهم ترین آن عدم اعتبار پاسخ گویی است، اما اگر ارزشیابی را یک فرایند تلقی کنیم آن هم در خدمت و مکمّل آموزش؛ با این نوع نگاه، سنجش و ارزشیابی نیز از اعتبار بیشتری برخوردار خواهد بود. بروز بیماری های واگیرداری چون کووید 19 و همه گیر شدن آن نه تنها یادگیری را به سمت و سوی یادگیری الکترونیکی و مجازی سوق داده است، بلکه ارزشیابی را ناگزیر مجازی نموده است. حال سؤال اساسی این است که چگونه می توان با رویکردهای سنتی و مرسوم سنجش و ارزشیابی، که برای آموزش حضوری طراحی و اجرا شده، ارزشیابی مجازی مناسبی را نیز انجام داد؟ برای رسیدن به این مهم، چه روش های جایگزین مطلوبی را می توان به کار گرفت؟ پژوهش حاضر از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی به دنبال آن است که چالش ها و فرصت های موجود در مسیر ارزشیابی مجازی را به ویژه در روزهای بحرانی کرونا بررسی و واکاوی کند. به نظر می رسد روش های ارزشیابی مرسوم قبل از کرونا از جمله آزمون های پایان نوبت، معیار و ملاک مناسب، دقیق و مفیدی برای ارزیابی و سنجش آموزشی در دوران کرونا نیست، بلکه در این مسیر، بایستی از انواع دیگر ارزشیابی استفاده نمود و نگاه کلان به ارزشیابی مجازی را نیز تغییر داد.

هدف پژوهش حاضر، مطالعه ادراک معلمان دوره ابتدایی از پیامدهای تربیتی و رفتاری اجرای ارزشیابی در فضای مجازی در دوران همه گیری کووید-۱۹ بود. لذا ادراک معلمان به شیوه کیفی و از نوع پدیدارشناسی بررسی شد. جامعه پژوهش شامل کلیه معلمان دوره ابتدایی شهرستان بیرجند در سال تحصیلی 1401-1400 بود که با توجه به ماهیت پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند از نوع معیار استفاده شد و با مصاحبه نیمه ساختاریافته از ۱۲ معلم ابتدایی، داده های اخذشده به اشباع رسید. برای تجزیه وتحلیل داده های جمع آوری شده، از روش تجزیه وتحلیل هفت مرحله ای کلایزی و از نرم افزار مکس کیودا۱۲، به عنوان ابزار تحلیل داده ها استفاده شد. یافته ها در قالب ۸ مضمون ایجاد و تقویت روحیه تقلب، کاهش تعامل معلم و دانش آموز، کاهش مشارکت دانش آموزان، عدم صداقت دانش آموزان، اضطراب هنگام رصد یادگیری، آگاهی والدین از نقاط قوت و ضعف دانش آموزان، کاهش اضطراب هنگام انجام تکالیف و آزمون و افزایش انگیزه معلم و دانش آموزان ارائه گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد که اجرای ارزشیابی توصیفی در فضای مجازی، به دانش آموزان آسیب های جدی تربیتی و رفتاری زده است و سطوح مختلف تعاملات آموزشی را کاهش داده است و روحیه تقلب در بیش تر دانش آموزان تقویت شده است. در مقابل پیامد هایی همچون آگاهی والدین از نقاط قوت و ضعف دانش آموزان، کاهش فشار های روانی دانش آموزان نظیر اضطراب و افزایش انگیزه معلم برای فعالیت، از پیامد های مثبت ارزشیابی در فضای مجازی بوده است. لذا در کنار تمامی نقاط ضعف بیان شده، ارزشیابی مجازی مزایا و فواید بسیاری نیز به ارمغان آورده است و می توان از ارزشیابی مجازی در دوران پساکرونا نیز به شکلی اصولی استفاده کرد.