ترکیب درون مرکز

پرتکرارترین ساختارهایی که در ترکیب های درون مرکز غیرفعلی در زبان لکی یافت می شوند عبارت اند از: [اسم + اسم]، [اسم + صفت] و [صفت + اسم]. علاوه بر اینها، سه ساختار کم بسامدتر [اسم + حرف اضافه]، [حرف اضافه + اسم] و [عدد + اسم] نیز در این زبان یافت می شود. تحلیل معنایی این ساختارها نشان می دهد که برحسب نوع رابطه بین اجزای سازنده ترکیب، معانی متنوعی از آنها استنباط می شود و تنوع معنایی ترکیب های [اسم + اسم] بیش از سایر ترکیب های درون مرکز است. ترکیب های درون مرکز [اسم + اسم] به دو زیرطبقه هسته آغاز و هسته پایان تقسیم می شوند و در آنها مفاهیم متعددی را می توان یافت که عبارت اند از: منشأ، محتوا، کاربرد، شباهت، جنس، محل، وابستگی، آغشتگی، زمان، اختصاص، نوع، تغذیه، شیوه و هدف. ترکیب های درون مرکز [اسم + صفت] نیز از لحاظ معنایی تنوع قابل توجهی دارند و معانی متعددی شامل نحوه عملکرد، ابزار تولید، محتوا، نسبت، خصوصیت و ارتباط خاص در این نوع ترکیب ها یافت می شود.

در مقاله حاضر به بررسی انواع روابط معنایی بین اجزای واژه های مرکب درون مرکز در کردی گهواره ای پرداخته می شود. پیکره داده های پژوهش مشتمل بر ترکیب های درون مرکزی است که از گفتار روزمره گویشوران کردی گهواره ای به دست آمده است که جزو گویش های شاخه کردی جنوبی به حساب می آید و در بخش گهواره در شهرستان دالاهو (استان کرمانشاه) رواج دارد. نتایج پژوهش نشان می دهد که واژه های مرکب درون مرکز در گهواره ای از لحاظ ساختار عبارت اند از اسم اسم هسته آغاز، اسم اسم هسته پایان، اسم صفت، صفت اسم و حرف اضافه اسم. بین اجزای این ساختارها روابط معنایی متنوع و متعددی ازقبیل منشأ، ماده سازنده، جنسیت، محتوا، مالکیت، استعمال، نوع، وابستگی، شباهت، ابزار، خویشاوندی، شیوه، زمان، آغشتگی، مزه، حالت فیزیکی، سن، نحوه عملکرد، ابزار تولید و مکان را می توان یافت. یافته های پژوهش که شامل فهرستی از روابط معنایی بین اجزای واژه های مرکب درون مرکز در کردی جنوبی است، می تواند مکمل فهرست های ارائه شده از سوی پژوهشگران سایر زبان های ایرانی و همچنین سایر زبان های جهان باشد و ما را به سوی ارائه طبقه بندی جامعی از انواع روابط معنایی در واژه های مرکب هدایت کند.