شناسایی کیفی نوع چربی استفاده شده در ساخت یک مشک چرمی منسوب به دوره سلجوقی، به روش ATR-FTIR(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
آثار چرمی، دارای ساختار آسیب پذیر آلی هستند و در ادوار مختلف تاریخی، نمونه های معدودی از آن ها برجای مانده است. به همین دلیل، مطالعه و حفاظت این آثار از اهمیتی خاص برخوردار است. طی آواربرداری سال 1385 در محوطه قلعه کوه قاین مربوط به عصر سلجوقی، تعدادی اثر چرمی نادر کشف شد. آثار چرمی با این قدمت و مکشوفه از محیط های مدفون، نیازمند بررسی دقیق ساختاری است. میزان و نوع چربی آزاد موجود در چرم نیز، در شناخت بهتر شیوه چرم سازی گذشته و آشنایی با منابع تهیه مواد اولیه این فرایند، حائز اهمیت است چراکه درکی صحیح از فرایندهای فرآوری چرم در این دوره تاریخی به دست می دهد. بنابر آنچه بیان شد، شناسایی منبع روغن استفاده شده در چرم سازی، مسأله ای است که نگارندگان پژوهش حاضر درصدد پاسخ گویی به آن هستند. در این راستا، یک مشک چرمی یافت شده از قلعه کوه قاین با هدف شناسایی نوع چربی استفاده شده در روغن دهی آن، مطالعه گردیده است. بدین منظور نخست، چربی موجود در چرم با استفاده از حلال دی کلرومتان در سوکسله استخراج و با بهره گیری از طیف سنجی مادون قرمز و به روش طیف بینی انعکاس کل تضعیف شده (ATR-FTIR)، ارزیابی شد. این بررسی ها براساس نوارهای جذبی موجود در طیف به دست آمده از نمونه و مقایسه آن ها با نوارهای جذبی طیف های حاصل از روغن ها و چربی های طبیعی استفاده شده در چرم سازی، صورت پذیرفت. نتایج این بررسی، نشان دهنده وجود 582/4 درصد چربی آزاد در نمونه آزمایشی بود که با توجه به مدفون بودن اثر درطول زمان در محیط خشک، میزان بالایی تلقی می شود و بیانگر استفاده از روغن و چربی برای تولید چرم است. درواقع، این امر نشانگر استفاده از روغن برای آبگریز کردن مشک بنابر کاربرد آن است. همچنین، براساس طیف های مادون قرمزِ حاصل از چربی استخراج شده و مقایسه آن با طیف های دیگر روغن ها و چربی ها، نوع چربی استفاده شده به احتمال بسیار، چربی حیوانی؛ حاصل از پیه گوسفند یا گاو بوده است.