آفتاب خواهی

من بین التقالی د والطقوس الموجوده والمتداوله بین الناس یمکن أن نشیر إلی الاستسقاء أو طلب الماء وهو تقلید یتضمّن بعض الحرکات التمثیلیه ولها جذور وطیده فی التقالید الإیرانیه القدیمه وهی ذات صله بتقالید ومعتقدات الدین والأساطیر وتذکرنا بعباده آناهیتا، آلهه الخصب والمطر فی تلک الحقبه الزمنیه. کان هذا الطقس متدوال بین مناطق کبیره من إیران والشرق الأوسط ویتم عبر حالات تطبیقیه مختلفه بحیث تتم أنواع طلب الماء والاستسقاء بصوره جماعیه أو شخصیه وبمعیه الدمی والإنسان والدعاء والأشیاء والحیوانات. وفی هذا المقال نرید تسلیط الضوء علی الطرق المختلفه لحالات الاستسقاء وطلب الماء والتقالید التمثیلیه المتداوله فی شمال إیران وجنوبها. إنّها تقالید تتمّ من أجل انقطاع الماء وکذلک زیاده الأمطاء أو الاستسقاء، الأمر الّذی یعود جذوره إلی التقالید والتعالیم التمثیلیه فی عباده آلهه الماء فی المعتقدات الإیرانیه القدیمه والأثریه. قمنا بتحدید واختیار عده طقوسات مختلفه وتناولها هیکلیتها ودراسه الأبعاد التمثیلیه المختلفه فیها من خلال الاعتماد علی المنهج الوصفی-التحلیلی. غایه کاتبه هذا المقال هی أن تبین وتشیر إلی الهیکل المشترک فی التقالید التمثیلیه لطقوس وتقالید الاستسقاء القدیمه وتعلن أنها لم تکن مجرد عرض، بل إنّ لها جذور فی المعتقد الأسطوری والمتجذر بین الإیرانیین الذین ما زالوا یعملون بها فی ظل الدیانه الجدیده.

روزگارانی که بارش باران چندین روز به درازا می کشید، باران را مانع انجام کار می دانستند و دست به برگزاری اعمال می زدند تا باران بند بیاید و آفتاب نمایان شود. به این روش ها، آیین " آفتاب خواهی" می گویند. یکی از این آیین های آفتاب خواهی، "چل کچلک" یا "چهل کچل" بوده که در باورِ برخی آیین ورزانِ ایرانی وجود داشته و در گذشته آن را به کار می بسته اند. روزگارانی معمول بوده هنگامی که بارش باران قطع نمی شد، ریسمانی حاضر نموده و نام چهل نفر بی مو را می برده اند و مطابق نام هر کچل، گره بر ریسمان زده و زیر ناودان می گذاشتند یا در زیر زمین دفن می کردند و اعتقاد داشتند که پس از این عمل، باران قطع و آفتاب نمایان خواهد شد. این پژوهشگر در این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده پس از شرح و وصف چل کچلک در مناطق گوناگون ایران، به تحلیل عناصر موجود در این آیین مانند عدد "چهل در فرهنگ عامه"، "کچل یا شخصیت بی مو"، "ریسمان" و "گره" پرداخته و ریشه های اساطیری را جستجو کرده و ارتباط آن را با فرهنگ عامیانه استخراج نموده و به این نتایج دست پیدا کرده است که این آیین در زمره آیین های حاجت خواهی ایرانی قرار می گیرد که آیین ورزان با استفاده از عنصرهای جادویی مثل گره زدن طناب، اعداد مقدس و بی مویی(ضد باروری) به دنبال آن بوده اند تا باران را طلسم کنند و آفتاب پدید آید و با این خرافه "سرنوشت را به نفع خود" رقم بزنند.