رشد و توسعه شهری

تبیین موضوع: در عصر جهانی شدن و رقابت پذیری مراکز شهری، طبقه خلاق به مثابه یکی از پیشران های اصلی رشد و توسعه کلان شهرها به حساب می آید. در این رابطه جذب و نگهداشت این گروه اجتماعی گریزپا، از طریق شناسایی و برآوردن ترجیحات فضایی ایشان، در دستورکارهای برنامه ریزی توسعه فضایی شهرها و کلان شهرها قرار گرفته است. بر این اساس هدف پژوهش پیش رو به تبیین رابطه میان طبقه خلاق به مثابه پیشران و رشد و توسعه فضایی به مثابه دستاورد و نیز شناسایی ترجیحات فضایی متنوع طبقات خلاق کلان شهر تهران به تفکیک نیازهای سکونتی، فراغتی، فعالیتی و ارتباطاتی اختصاص یافته است.روش: این پژوهش از لحاظ روش شناسی در زمره پژوهش های ترکیبی (کیفی و کمی) مبتنی بر تحلیل عینیت ها به استناد آمارهای رسمی و تحلیل ذهنیت ها به تفکیک گروه های مختلف خلاق قرار دارد؛ در گردآوری اطلاعات از روش های تحلیل های اسنادی، آماری و پیمایش های اجتماعی به شیوه مصاحبه و پرسش نامه و نیز در طبقه بندی گروه های خلاق از روش سناریونگاری به یاری نرم افزار سناریو ویزارد استفاده شده است.یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که طبقه خلاق به مثابه نیروی پیشران رشد و توسعه کلان شهر تهران به شمار می روند. هم بستگی بالای میان سهم نیروی انسانی خلاق با برون داد ارزش افزوده مؤیدی بر این ادعاست. همچنین، تحلیل های انجام شده امکان تشخیص چهار گروهِ متمایز طبیعت گرا، شهرگرا، دانشی و هنری برحسب تفاوت در ویژگی های فعالیتی و ترجیحات فضایی طبقه خلاق را میسر می سازد.نتایج: برنامه ریزی جذب و نگهداشت طبقه خلاق در کلان شهر تهران مستلزم شناسایی تفاوت ها، ویژگی ها و ترجیحات فضایی متمایز هر یک از این گروه ها است. بر این اساس ترجیحات فضایی - فعالیتی ایشان شناسایی و در قالب راهکارهایی نیز ارائه شد.

کلانشهر تبریز دارای منابع و ظرفیت های فراوانی برای هوشمندشدن در ابعاد گوناگون با توجه به ظرفیت های درونی و بیرونی است و این امر امروزه به یکی از دغدغه های اصلی شهروندان و مسئولان این شهر تبدیل شده است. در این پژوهش به تیین آینده پژوهی تحولات رشد کلانشهر تبریز مبتنی بر رویکرد شهر هوشمند پرداخته شده است.جهت تجزیه و تحلیل منابع پژوهش به شناسایی و تعیین سطح اهمیت شاخص های عملیاتی توسعه آتی کلانشهر تبریز و تعیین روابط تأثیر و تأثری بین مهم ترین شاخص های شناسایی شده مبتنی بر رویکرد مخبره محور پرداخته شده است. به این صورتکه ابتدا شاخص های عملیاتی پژوهش (شاخص های شش گانه شهر هوشمند) و گویه های پژوهش (شامل 25 مورد)، استخراج و در مرحله اول با استفاده از روش AHP در نرم افزار Expert Choice به ارزیابی و مقایسه زوجی معیارها مبتنی بر ارزیابی خبرگان پرداخته شد. در مرحله دوم مبتنی بر فرمول نویسی بهینه در محیط اکسل و شناسایی سطوح تاثیرگذاری و تاثیرپذیری شاخص ها، از روش دیمتل فازی بهره برده شده است. مطابق با تحلیل های کمی، از 10 گویه مرتبط با عوامل آینده شهر تبریز، به رتبه بندی سلسله مراتبی 25 گویه وزن دار شده پرداخته شد و در مجموع نمودار ماتریسی 10*10 ترسیم شد. براساس نتایج کیفی به دست آمده مشخص گردید که بارزترین ویژگی کلانشهر تبریز توجه به عرصه منابع طبیعی و محافظت از منابع زیست کره (آب، خاک و هوا) است. پس از این ابعاد، توجه به دولت الکترونیک، توسعه زیرساخت ITC، حمل و نقل هوشمند، منابع انسانی و توسعه اجتماعی به ترتیب دارای بیش ترین اهمیت بوده اند. در زمینه بررسی مقادیر تاثیرگذاری و تاثیرپذیری (دیمتل) مشخص گردید که توسعه مبتنی بر دانش برنامه ریزی شهری، با تأسیس شرکت های دانش بنیان در این حوزه (و سایر حوزه های مرتبط با مدیریت شهری در عرصه فیزیکی و مجازی) مهم ترین عامل تاثیرگذار در تحقق شهر هوشمند آینده است.