نواحی سیل خیز

مخاطرات طبیعی حوادث ناگواری هستند که هر ساله باعث بروز صدمات و خسارات بسیار زیاد و جبران ناپذیر به محیط طبیعی و پدیده های انسان ساخت می شوند. سیلاب ها از جمله مخاطراتی هستند که همیشه احتمال رخ داد آنها به عنوان یک مخاطره طبیعی برای انسانها وجود داشته است. در این میان شناسایی پهنه های سیل خیز از جمله اقدامات اولیه برای مقابله با آنها محسوب می شود. شهرستان داراب نیز از این امر جدا نبوده و این پژوهش با هدف تهیه نقشه پتانسیل سیلخیزی شهرستان انجام شد. با توجه به این نکته که در سیلخیزی هر منطقه معیارهای زیادی دخیل می باشد، لذا در این پژوهش12 معیار شیب، جهت شیب، بارش، ارتفاع رواناب، وضعیت شماره منحنی (CN)، جهت جریان تجمعی، وضعیت گروه های هیدرلوژیکی خاک، کاربری اراضی، تراکم پوشش گیاهی، تراکم شبکه زهکشی، وضعیت ارتفاعی حوضه و فاصله از آبراهه ها، انتخاب و نقشه های مربوط به هریک تهیه گردید. در مرحله بعد نقشه های تهیه شده با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و با استفاده از نرم افزار اکسپرت چویس وزن دهی و توسط مدل منطق فازی فرایند فازی سازی آنها انجام شد. در نهایت همپوشانی لایه ها با استفاده از عملگر فازی جمع جبری (SUM) در نرم افزار Arcmap انجام شد و بدین ترتیب نقشه های مربوط به پهنه بندی خطر رخداد سیل شهرستان داراب با دوره های بازگشت مختلف و در 5 طبقه استخراج شد. نقشه های بدست آمده با دوره های بازگشت مختلف، از الگوی تقریباً یکسان و مشابهی برخوردار میباشند. به طوری که بر اساس نقشه های نهایی خطر وقوع سیل با دوره های بازگشت 25، 15، 5 و 50 ساله، به ترتیب 71/9، 39/9، 4/8 و 93/9 درصد از مساحت شهرستان دارای خطر سیل خیزی خیلی کم و 24/9، 64/10، 90/11 و 65/8 درصد از مساحت آن دارای خطر سیل خیزی خیلی زیاد می باشد.

بحران های طبیعی همه ساله جان و مال انسان ها را تهدید می کند؛ ازاین رو برنامه ریزی هایی برای آمادگی در برابر حوادث ضروری است. سیل به عنوان یکی از بحران های طبیعی، سالانه جان هزاران نفر در سراسر جهان را در معرض خطر قرار می دهد. میزان آسیب رسانی سیل در مناطق مختلف با یکدیگر متفاوت است؛ بنابراین ازجمله اقداماتی که می توان در جهت مدیریت و کاهش خسارات ناشی از سیل انجام داد، شناسایی و دسته بندی نقاط سیل خیز در هر منطقه است. در این پژوهش شهرستان آمل موردمطالعه قرار گرفته است که پس از شناسایی و اولویت بندی نقاط سیل خیز از نظر آسیب پذیری، اقداماتی به منظور امدادرسانی بهتر به این نواحی و آمادگی در برابر سیلاب صورت گرفت.با شناسایی نقاط سیل خیز، به اولویت بندی جهت امدادرسانی با استفاده از معیارهایی نظیر تراکم جمعیت، بافت فرسوده، فاصله از حریم رودخانه و دسترسی به شهرها و راه ها با روش فرآیند تحلیل سلسه مراتبی پرداخته شد؛ سپس یک مدل ریاضی دوهدفه به منظور تعیین مناسب ترین مکان برای راه اندازی پایگاه های امدادی و تعیین میزان کالاها و ماشین آلات امدادی برای پاسخگویی در ساعات اولیه حادثه ارائه شد؛ درنهایت راهکارهایی به منظور افزایش تخصیص به مناطق با اولویت پاسخگویی بالاتر و کاهش هزینه ها ارائه شده است.