دیوان انوری

در این جستار، بیست و یک بیت از دیوان انوری بر اساس یکی از کهن ترین دست نویس های دیوان وی، یعنی نسخه کتابخانه مجلس که تاریخ تحریر آن (680 ه .ق.) است، تصحیح شده است. مصححان پیشین در تصحیح دیوان انوری، این دست نویس کهن و معتبر را در اختیار نداشته اند؛ لاجرم از بسیاری ضبط های اصیل و صواب آن نیز بی بهره بوده اند. به همین سبب در این جستار سعی شده است برخی اشکالات و تصحیفاتی که معنای متن اصلی را به نوعی تحت الشعاع قرار داده، تا حدود زیادی دیگرگون کرده است، تصحیح شود و از پرداختن به اختلافات جزئی نسخه ها که فایده ای ندارد، پرهیز شود.

دیوان انوری - شاعر نامدار سده ششم- از متون ارزشمند تاریخ ادبیات فارسی است که بیش از پنجاه سال پیش، یک بار به همت سعید نفیسی و بار دیگر به کوشش محمدتقی مدرس رضوی تصحیح و منتشر شده است. علی رغم کوشش مصححان و گام های بلندی که در این راه برداشته اند، هنوز کاستی های بسیاری در ضبط اشعار شاعر هست که بیشتر ناشی از نقص در قرائت نسخه های استفاده شده و دسترسی نداشتن به برخی نسخه های کهن است. در این پژوهش دوازده بیت از قصاید و قطعات انوری بر مبنای دوازده نسخه کهن تصحیح شده است که از این تعداد پنج نسخه در اختیار مصححان و دو نسخه در اختیار شارحان بوده است و از پنج نسخه برای نخستین بار در تصحیح اشعار شاعر استفاده شده است. در تصحیح ابیات علاوه بر پشتوانه نسخه ها، دلایل و قراین ضبطِ درست بیان شده است. نتیجه پژوهش علاوه بر روشن شدن صورت درست ابیاتی از دیوان انوری و بازشناسی برخی از نوادر لغات و ترکیبات و بعضی تعبیرات و تصاویر شعر وی، از یک سو بیانگر نقش بی بدیل نسخه های کهن مغفول در تصحیح دیوان شاعر و از سوی دیگر گویای میزان سهو و کاستی در قرائت نسخه های استفاده شده در تصحیح دیوان است.