هنجار ترجمه ای

پژوهش حاضر بر اساس مدل دیکسون (2005) به بررسی تصریح ساختاری اختیاری زبان انگلیسی در ترجمه های فارسی- انگلیسی سه گونه ی ادبی می پردازد. هدف از این پژوهش آزمودن نتایج بدست آمده در پژوهش اولاهان (2001) است که موضوع مورد نظر را در دو پیکره زبانیTEC و BNC مورد بررسیده است. همچنین این پژوهش بر آن است رفتار تصریح ساختاری را در ترجمه های انگلیسی سه گونه ادبی بررسی نماید. بررسی موردی بر روی 13 شعر، 4 نمایشنامه، و 8 رمان و داستان کوتاه فارسی به همراه ترجمه های انگلیسی آنها انجام گرفت که به صورت تصادفی انتخاب شدند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تصریح در ترجمه های فارسی- انگلیسی متون ادبی معاصر نوعی هنجار ترجمه ایست و در همه ی گونه های ادبی، تصریح متمم ساز THAT و سپس ضمایر ملکی فراوان ترین نوع تصریح ساختاری اختیاری است که با نتایج اولاهان (2001) همخوانی دارد؛ همچنین تصریحin order نیز در ترجمه ی داستان و نمایشنامه به کار رفته بود؛ اما، سایر نتایج بدست آمده در این بررسی یافته های اولاهان را تایید نمی کند. یافته ها نشان می دهد تصریح در مقام ابزاری ادبی در ترجمه ادبی به کار بسته می شود همچنین تغییرگریزی متون ادبی و ایجاز کلام بویژه در شعر از جمله عوامل موثر در محذوف نگاه داشتن چنین ساختارهایی در برخی گونه ها شده است.

فرآیند ترجمه یکی از فعال ترین مراحل ساخت و پرداخت کالای فرهنگی است که امروزه فعالانه در شکل دهی ذائقه ادبی مخاطب نقش ایفا می کند. متن ترجمه شده در درجه اول با توجه به موقعیت های فرهنگی به بازار نشر روانه می شود. احتمالاً در برخی عرصه ها، ترجمه با فشاری از رویکردهای همگن گرا به طور کاملاً ضمنی و خزنده مواجه است که با مقیاس ها و معیارهایی، چهارچوب اثر ادبی «مناسب» را تعیین می کنند. نظام های کلان، نهادهای ارزش گذار، پروتکل و جوایز ادبی- فرهنگی، همگی بخش مهمی از بافت فرامتنی و فرآیند گزینش متن و ترجمه آن را تشکیل می دهد. بنابراین، اهمیت دارد که بدانیم چگونه یک ترجمه، می تواند ورود و خروج کالاهای فرهنگی را تنظیم کند. در این میان مراسم اعطای جایزه بوکر رمان عربی، تحت تأثیر نهادهای ارزش گذار است که با معیارهای سنجش مختص به خود، سال هاست بازار نشر رمان عربی را به طور قابل توجهی در کنترل خود گرفته است. همچنین بازار ترجمه متون روایی عربی در ایران نیز تحت تأثیر این روند قرار گرفته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، درصدد تبیین نقش نهادها در دو ساحت گزینش، مصرف و پیامدهای آن در برساخت الگوی مصرف فرهنگی و ذائقه مخاطب در بازار نشر ترجمه با تکیه بر نظریه میدان پییر بوردیو است. از نتایج این پژوهش آن است که الگوی مصرفی متون روایی عربی در ایران با روی کار آمدن جایزه بوکر در جهان عرب، تبدیل به الگوی معنادار و کنش مدار شده است و سرمایه های میدان با تسلط بر عادت واره ها، هنجار ترجمه ای متون روایی عربی در ایران را تحت تأثیر قرار داد؛ به نحوی که نقش مترجم تبدیل به نقشی حقیقتاً فرودستانه شده است، به ویژه آنکه با قدرت گرفتن نهاد حمایتگری (Patronage)، کارآمدی مترجمان نسبت به دوره های پیشین افولی چشم گیر پیدا کرد.