نقد دیدگاه ها

در این گفتار، ابتدا کتاب حجاب شرعی در عصر پیامبر نوشته امیرحسین ترکاشوند به صورت مختصر معرفی می شود، آنگاه فهرست و درونمایه چند نقد که بر آن نوشته شده گزارش می شود. آنگاه نگارنده به تفصیل، سه مطلب از آراء فقهی سه فقیه شیعه؛ علامه محمد باقر مجلسی، مولی محسن فیض کاشانی و مولی احمد اردبیلی، به ترتیب در کتابهای بحار الانوار، معتصم الشیعه و مجمع الفائده و البرهان، را با گزارش ترکاشوند از این آراء مقایسه می کند و خطای او را در تبیین این آراء روشن می سازد.

بحث رؤیت خداوند از مباحث پرچالش میان فرق اسلامی است که در سیر تفکر کلامی با تغییراتی همراه بوده است. در این میان دو رویکرد ظاهرگرا و تأویل گرا همواره مورد توجه متکلمان بوده است. چنان که اهل حدیث، سلفیه و اشاعره متقدم با تکیه بر ظاهر آیات و روایات بر جواز رؤیت بصری خدا تأکید می کنند؛ هر چند در ادامه برای رهایی از مشکل تشبیه به قاعده بلاکیف روی می آورند. در مقابل، امامیه، معتزله و اشاعره متأخر با تأویل آیات و روایات، تنها به جواز رؤیت قلبی و شهودی در قیامت معتقدند. رشیدرضا به عنوان برجسته ترین مفسّر معاصر اهل سنت، در تبیین مسئله رؤیت، به صورت نسبی رویکردی شبیه اشاعره متأخرِ تأویل گرا دارد. با این حال برای همراهی با مذهب سلف، معنای تأویل شده را بدون کیفیت معرفی می کند. هر چند بر این تأویل وی نیز اشکال وارد است. این پژوهش به شیوه تحلیل محتوا ضمن تبیین دقیق قرائت رشید رضا از مسئله رؤیت، تعامل دوگانه وی را مشخص کرده، به نقد آن پرداخته است.