مطالعات فقر

فقر پدیده چندبعدی و گسترده ای است که همواره دولت ها و سازمان های بین المللی جهت کاهش آن تلاش می کنند. بااین حال، فقر روستایی نمود بارزتری دارد. یکی از چالش های مهم جوامع روستایی مسئله فقر است که اندیشه بسیاری از صاحب نظران مسائل روستایی را به خود معطوف داشته است. در روستاها به علت شرایط جغرافیایی، نوع معیشت و توانایی کمتر در مقابله با حوادث، فقر قلمرو گسترده تری دارد. فقر در نواحی روستایی مسائلی چون ایجاد نابرابری، مهاجرت به شهرها، تخلیه روستاها، آسیب پذیری محیطی روستاها، افزایش بیکاری و بسیاری از مسائل دیگر را در پی دارد. تحقیق حاضر باهدف بررسی تطبیقی پژوهش های انجام شده در زمینه فقر روستایی و همچنین شناخت ابعاد و متغیرهای مؤثر بر فقر روستایی در دهه های 1380 و 1390 انجام شده است. این تحقیق بر اساس هدف کاربردی و بر اساس روش مبتنی بر فراتحلیل کمی مقالات است. جهت گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و مرور مقالات منتشرشده در زمینه فقر روستایی استفاده شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که بعد اقتصادی و متغیرهای مربوط به آن بیشتر از سایر ابعاد موردتوجه واقع شده است. همچنین در میان مقالات موردبررسی در مجلات مختلف، مقالات جغرافیایی با توجه به ماهیت بین رشته ای آن ها، ابعاد گسترده تری را موردبررسی قرار داده اند.

مقدمه : یکی از چالش های جدی بر سر راه ساختار اجتماعی سیاسی دولت ها تعریف فقر است. همیشه بر سر این مسئله که فقر چیست، کشمکش وجود داشته است. غیر از مفهوم، شناخت علل فقر همواره مورد توجه بوده و پژوهش های بسیاری در این خصوص انجام گرفته است؛ اما این پژوهش ها به دلیل تعدد و تنوع روش ها و نتایج، در حل مسئله فقر چندان موفق نبوده اند. فراتحلیل یکی از راه های مهم در همسو کردن مفاهیم و نتایج مطالعات فقر و کارآمدی تحقیقات به حساب می آید. روش : در فراتحلیل، با ترکیب تحقیقات گذشته و یکدست کردن آن با استفاده از روش های آماری، نتایج پراکنده و ناهماهنگ پژوهش ها دقیق تر و منطقی تر می شود. یافته ها : در این فراتحلیل، ۸۵ مطالعه از حوزه های مختلف اقتصادی و جامعه شناختی و جغرافیا بررسی شد. همچنین مشخص شد مطالعات اقتصادی در بحث فقر با ۶۶ درصد، غلبه انکارناپذیری دارند. ۷۲ درصد از مطالعات بررسی شده در این پژوهش، از متغیر وابسته فقر، ۲۱ درصد از توزیع درآمد و ۷ درصد هم از متغیر نابرابری استفاده کرده بودند. نتایج : بخش عمده ای از مطالعات فقر در ایران، مطالعات اقتصادی بوده است که غالباً از دو رویکرد کلی استفاده کرده اند: یکی، رویکردهای بررسی کننده عوامل فقر و دیگری رویکردهای مربوط به اندازه گیری فقر که به نظر می رسد عمدتاً مطالعاتی مکانیکی و به دور از زندگی اجتماعی مردم کوچه بازار باشد. انجام دادن مطالعات برای کاهش فقر، علاوه بر بررسی های علمی و دانشگاهی، نیازمند مراجعه مستقیم به مردم و توجه بیش تر به شاخص های اجتماعی است.