ارتباط ادبی

یکی از مباحث جدی در حوزه تعامل خواننده و متن، سطح شناختی ادراک و پیش فرض های اجتماعی و فرهنگی مؤلف، متن و مخاطب است. ساختارگرایان با تکیه بر سطح کانونی و پیش فرض های زبانی در پاره گفتارها و براساس نظریه معناشناختی به نکات ارزشمندی در شناخت ادراک در قلمروهای مفهومی متن دست یاف ته اند. مکتب نیترا و به طورمشخص یکی از مهم ترین نظریه پردازان این مکتب آنتوان پوپوویچ، نخستین بار درباره نشانه شناسی ارتباط ادبی، ساختار گفتمانی متن و فعالیت های ذهنی و پردازش معنا از سوی خواننده بحث کرده اند. آرای منتقدان و نظریه پردازان مکتب نیترا در غوغای جنگ جهانی اول مسکوت ماند تا اینکه در حلقه زبانشناسی مسکو، پراگ و بعدها در فرانسه، آلمان و آمریکا به اشکال مختلف از جمله نقد زبان شناختی و خواننده محور سر برآورد. این پژوهش در بخش نخست به معرفی مکتب نیترا و مهم ترین آرای آن در حوزه ارتباط متن و خواننده می پردازد و در بخش دوم با رصد برخی قلمروهای نظریه پردازان متأخر که با وام گیری از این مکتب به سطوح شناختی شامل: ارتباط، ساختار گفتمانی متن و فعالیت های ذهنی پردازش، ذخیره و بازیابی اطلاعات دست یافته اند، توجه نموده است. نتایج نشان می دهد مکتب نیترا یکی از مهم ترین مکاتب ادبی در حوزه سبک شناسی و تحلیل متون ادبی بوده است که با دو رویکرد تحلیل کیفی ارتباطات در یک متن واحد و تمرکز بر ادبیات به عنوان یک سیستم جامع ارتباطی، در میان آرای مکاتب دیگر بی آنکه نامی از آن برده شود، مورد استفاده قرار گرفته است.

ادبیات ایران طی دو دوره ترجمه، بالندگی و شکوفایی قابل توجهی را تجربه کرده است؛ نخست در تحول و انتقال زبان و ادبیات فارسی از دوره پهلوی به فارسی دَری است و دوره دوم با آغاز مشروطیت. از طریقِ ترجمه، تحولات چشمگیری در قلمرو فرهنگ، زبان و ادبیات ایران ایجادشد؛ آثار بدیع و ماندگاری به تأثیر ترجمه پدیدآمد. مهدی اخوان ثالث که شعرش تجلی بخشِ آرمان ها و آیینه دردمندی جامعه ایران(1320-1360)است بعضی از آثارش را تحت تأثیر ادبیات دیگر ملت ها پدید آورد، او شعر معروف «سگ ها و گرگ ها» به تأثیر از شعری با همین عنوان و مضمون از شاندر پتوفی، شاعر انقلابی مجارستان سرود. این مقاله به روش تحلیلی توصیفی با رویکرد نقد تطبیقی، چگونگی اخذ و اقتباس اخوان از شاندورپتوفی را بررسی می کند. هدف این پژوهش، ضمن بررسی منشأ الهامِ شعراخوان، تاکید بر این نکته است که در قلمرو هنر (=ادبیات) با بهره گرفتن از نماد و بیان نمادین زبان مشترک ملت ها می توان اشتراکات فکری ملت هارا که برخاسته از ضرورت های اجتماعی در جهت آگاهی بخشی به انسان است به تصویرکشید.