پالایش اطلاعات

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی و آزمون الگوی روابط میان عدم استفاده اجباری از اطلاعات و مقوله های فرعی آن با عدم تحمل بلاتکلیفی و مقوله های فرعی آن ، با رویکردی شناختی است. روش: این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی (با استفاده از تحلیل معادلات ساختاری) است. نوع کار تحقیقاتی، کاربردی است و گردآوری داده ها به روش پیمایشی (در نمونه ای به حجم ۲۱۴ نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد) انجام شده است. یافته ها: نتایج نشان داد حوزه تحصیلی، مقطع تحصیلی، و جنسیت آزمودنی ها تأثیری بر میزان متغیرها نداشتند. فرضیه پژوهش در مورد ارتباط متغیرها و شاخص های آن ها با هم و نقش عوامل شناختی در عدم استفاده اجباری از اطلاعات، همسو با مبانی و پیشینه نظری، تأیید شد. بر پایه یافته پژوهش میزان عدم تحمل بلاتکلیفی و شاخص های این متغیر نزد آزمودنی ها بیش از حد متوسط بود. همچنین این پژوهش دو دسته کلی «روان شناختی» و «اطلاعاتی و دانشی» را در بین عوامل شناختی عدم استفاده اجباری از اطلاعات (که البته همگی از نوع فراشناخت هستند) قابل تفکیک دانست. در پایان گزارش کاربردهای این مطالعه و پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی برشمرده شده است. این مقاله از چند جهت می تواند اصیل و نو باشد. اول موضوع آن که در ایران اولین مطالعه و در سطح بین المللی دومین مطالعه ای است که به عدم استفاده از اطلاعات به عنوان موضوعی مستقل از استفاده از اطلاعات پرداخته است. رویکرد شناختی به این موضوع نیز کاملاً اصیل در سطح ملی و بین المللی است. روش مورد استفاده در تجزیه وتحلیل داده ها (مدل معادلات ساختاری) در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی کمتر مورد استفاده قرار گرفته است.

مقدمه: هرچند در عصر اطلاعات زندگی می کنیم، نمونه های بسیاری از استفاده نکردن از اطلاعات را پیرامون خودمان و حتی در رفتار اطلاعاتی خویش شاهد هستیم. در چنین فضایی، پرداختن به استفاده نکردن از اطلاعات در جایگاهی مستقل از مفهوم استفاده از اطلاعات و نه به معنای معکوس آن، دغدغه ای است که به نظر می رسد از اهمیت بالایی برخوردار باشد. این مفهوم اگرچه خیلی دیر و در زمان حاضر یعنی در ابتدای قرن بیست و یکم، جایگاهی مستقل یافته است، لیکن در سر آغاز راهی است که ادامه آن نیل به نظریه ای منسجم را درباره این رفتار مهم اطلاعاتی نوید می دهد. روش: این مقاله دارای رویکردی مروری- تحلیلی است. یافته ها: این نوشتار با معرفی دسته بندی هیوستن از شرایط منجر به استفاده نکردن اجباری از اطلاعات، با تشریح مفاهیم دسته دوم یعنی موانع شناختی منجر به این رفتار، زمینه را برای شناخت هرچه بهتر حرفه مندان و متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی از این رفتار مهیا می سازد. نتیجه چنین شناختی، کمک به پیشرفت رشته در عرصه های نظری و عملکردی خواهد بود. نتیجه گیری: شناخت رفتار استفاده نکردن از اطلاعات به عنوان رفتاری مستقل و تمیز دادن انواع و شرایط منجر به این رفتار اطلاعاتی که هدف اصلی این نوشته است، برای همه و بخصوص حرفه مندان و متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی، ضروری است. شناسایی عوامل مؤثر بر این رفتار به آنان یاری می رساند تا حد امکان این رفتار را از شرایط اجبار و اجتناب ناپذیر خارج و در کاهش آن در خود و کاربران مراکز اطلاع رسانی محل اشتغال خویش، موفق تر عمل کنند.

هدف: یکی از مصادیق کاربردی مدیریت اطلاعات، پالایش اطلاعات است که این امر در کتابخانه ها از طریق انجام فرایند رف خوانی صورت می گیرد و سبب ارتقای فرایندهای کتابخانه ای می شود. هدف از این مطالعه بررسی اشکالات پیش آمده در فرایندهای کتابخانه ایی و رفع آن از طریق انجام فرایند رف خوانی در کتابخانه دانشکده مدیریت بوده است. روش پژوهش: این مطالعه توصیفی با مرور اطلاعات کاربرگه ای کتاب ها و لوح های فشرده کتابخانه دانشکده مدیریت و مقایسه آن با اطلاعات موجود در نرم افزار و دفتر ثبت در سال 1398 انجام شد. با انجام پروژه رف خوانی، اطلاعات 21859 کتاب و لوح فشرده در دفتر ثبت به ترتیب قرار گرفتن منابع در قفسه ها با اطلاعات آن در نرم افزار مقایسه گردید و موارد عدم تطبیق از طریق نشانه گذاری در دفتر ثبت انجام شد. سپس نتایج به دست آمده، تحلیل و رفع اشکال گردید. یافته ها: با انجام رف خوانی اشکالات مربوط به فرایند فهرست نویسی مانند اصلاحات مربوط به شماره مدرک(86 مورد)، اصلاحات مربوط به رده (341 مورد)، اصلاحات مربوط به شماره های ثبت (5796 مورد)، اصلاحات مربوط به برچسب و بارکد (578 مورد)، فرایند وجین (5332 مورد) و منابع مفقودی ( 1658 مورد) به تفکیک مشخص و ارائه شد. نتیجه گیری: انجام پروژه رف خوانی و رفع اشکالات پیش آمده، از سردرگمی کاربران و کتابداران جلوگیری کرده و باعث ساماندهی مجموعه کتابخانه، سازماندهی خرید در فرایند مجموعه سازی، ساماندهی بودجه، افزایش فضای رشد مجموعه و استفاده بهینه از فضای کتابخانه و در نهایت بهبود عملکرد کتابداران در بخش های مختلف کتابخانه و افزایش کیفیت خدمت رسانی به مراجعان کتابخانه می شود.