شرکت های ملی نفت

بازار جهانی انرژی، به خصوص انرژی های تجدیدناپذیر در دهه های اخیر شاهد تحولات شگرفی بوده است. قسمت اعظم منابع نفت و گاز متعارف در اختیار شرکت های ملی نفت است که دلالت های مهمی برای بازارهای انرژی دارد. NOC ها علاوه بر بیشینه سازی سود ، بازتوزیع ثروت نفت در جامعه، دیپلماسی انرژی، امنیت انرژی و توسعه اقتصاد ملی را دنبال می کنند. این اهداف باعث می شوند تا عملکرد اساسی NOCها که حفاظت از ثروت ملی است، تحت تأثیر قرار گیرد. لذا ایجاد سازوکارهایی برای حفظ توازن میان این اهداف تجاری و غیرتجاری به منظور ایجاد بهترین عملکرد در طولانی مدت به عنوان یکی از مهمترین دغدغه های این شرکت ها به شمار می آید. با توجه به افزایش مصرف انرژی در کشورهای تولیدکننده نفت و گاز و افزایش مخارج رفاهی دولت های آن ها، به نظر می رسد NOCهای عمده در خلیج فارس و روسیه و آمریکای جنوبی برای تدوام سرمایه گذاری کافی جهت پوشش دادن افزایش تقاضای نفت در ایالات متحده، چین و اقتصادهای نوظهور در آسیا و نقاط دیگر با مشکلات جدی مواجه شوند. به نظر می رسد که مطالعه و بررسی امکان ورود به بخش پایین دستی صنعت در سطح بین المللی باید به عنوان یکی از مهم ترین دغدغه های شرکت ملی نفت ایران مطرح باشد. چرا که علاوه بر کسب منافع اقتصادی، می تواند به عنوان اهرمی برای جلوگیری از ایجاد فشارهای بین المللی نیز تلقی شود.

صنعت نفت از زمان کشف آن تاکنون مسیر پرفرازوفرودی را طی کرده و در این میان، صنعت نفت دستخوش تحولاتی شده است. شرکت های ملی، در پی موج ملی شدن صنعت نفت، در کشورهای نفت خیز پا گرفتند. در پی انتقادات شدید به عملکرد این شرکت ها، آن ها کوشیدند، برای استفاده بهینه از منابع و ذخایر خود و کاهش دخالت شرکت های بین المللی، تمامی توانمندی های رقبا را در عرصه رقابت در خود تقویت کنند. این شرکت ها از نقشی کاملاً منفعل به پویا و مهم و تأثیرگذار تبدیل شدند؛ اما چطور توانستند این راه طولانی را طی کنند و در محیط رقابتی دوام بیاورند؟ هدف اصلی از نگارش این مقاله بررسی سیر تحول و قدرت گیری این شرکت های مهم نفتی است و تلاش شده تجارب و نیازمندی های رقابتی این شرکت ها بیان شود. موقعیت رقابتی این شرکت ها در مقایسه با قبل پیشرفت چشمگیری داشته است که در سایه خلق توانمندی هایی مشابه با رقبا، از راه همکاری با آن ها در طرح های گوناگون، یادگیری و ارتقای سطح مهارت های مدیریتی و از همه مهم تر، توجه به فناوری و توانمندی های فناورانه و به تبع آن، سرمایه گذاری های عظیم در تحقیق و توسعه رخ داده است.