مقصوره

توظیف الشخصیه التراثیه فی العمل الأدبی یسبب تولید العلاقه الأدبیه بالتراث، لأنّ التاریخ بما فیه من الأحداث والتطورات من مکونات الهویه والشخصیه الإنسانیه، حیث یجعل الفرد یفتخر بماضیه أو یتحسر علیه. أضف إلیه أن قابلیه التکرار للأحداث التاریخیه تجعلها حیه فاعله فی ذاکره الإنسان. ومن کبار الأدباء الذین أحیوا التراث التاریخی والأسطوری وذکروا أسماء الشخصیات فی آثارهم حازم القرطاجنی، حیث عرض التاریخ العربی وماضیه عرضاً فنیاً فی مقصورته، واستدعی الشخصیات التاریخیه والأسطوریه من ماضی حضاره العرب القدیمه ووظّفهم بأسمائهم أو ألقابهم أو کنیتهم أو ببعض أحداث حیاتهم، وهو یهدف من خلال هذه الرموز إلی التعبیر عن الدلالات المعاصره. یعالج هذا البحث خلال المنهج التاریخی و الوصفی دراسه مقصوره القرطاجنی حیث تدل النتایج علی أنّ الشخصیات التاریخیه والأسطوریه المهمه التی استدعاها حازم القرطاجنی فی قصیدته، هی شخصیه سیف بن ذی یزن، و عمرو بن سعید، و درید بن الصمه ، و جحاف بن حکیم، و الحجاج بن یوسف، و زید بن علی، و عبد الرحمن بن الأشعث، و عمرو بن المنذر، و زرقاء الیمامه، و زبراء الکاهنه ... ولیس هذا الحشد اللافت لتلک الشخصیات التاریخیه والأسطوریه من لدن صاحب المقصوره سوى مظهر من مظاهر عنایه حازم القرطاجنی بتاریخ العرب المجید وأساطیرهم القدیمه أثناء صیاغته لها حیث یوظفها توظیفاً جمالیه و رمزیه و إنسانیه.

بیان مسئله: این پزوهش با طرح مسئله مفصل بندی معماری مساجد قدیمی در فضای گفتمانی هنر اسلامی نوشته شده است. در فضای گفتمانی هنر اسلامی، معماری یکی از نظام های نشانه ای محوری است که از ابعاد مختلف نقش نشانه ای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را ایفا می کند. اما هنگامی که بحث معماری اسلامی، معماری سنتی، ایرانی و... مطرح می شود این نظام نشانه ای واجد ویژگی های گفتمانی می شود. پس معماری اسلامی در قالب بناهای مذهبی که کارکردهای اجتماعی - دینی هم دارد، مجدداً به واسطه نشانه ها و در فرایند رقابت بین گفتمانی مفصل بندی می شود.هدف پژوهش: هدف این پژوهش تبیین سازوکارهای مفصل بندی معماری اسلامی در فضای گفتمانی هنر اسلامی است که نقش ها و کارکردهای گفتمانی معماری مساجد قدیم را روشن می سازد. روش پژوهش: این پژوهش از نوع تحقیقات کیفی است و با روش تحلیل گفتمان نوشته شده است و در صدد پاسخ به این پرسش است که آیا رابطه ای بین ساختار و مفصل بندی معماری مساجد قدیم با گفتمان قدرت و دین وجود دارد؟ نتیجه گیری: یافته ها و نتایج اصلی پژوهش نشان می دهد در فضای گفتمانی هنر اسلامی، معماری پیوسته در بستر تغییرات ساختار اجتماعی و فرهنگی ناشی از گفتمان قدرت، دچار دگرگونی های متعددی بوده است چنانکه تغییر کارکردهای اجتماعی مساجد امروز در قیاس با ساختار معماری مساجد دوره های قدیم، متحول شده اند.