امام زاده روشن آباد

ﻧﻘﻮش ﻫﻨﺮ اﺳﻼﻣﯽ در ﻋﯿﻦ داراﺑﻮدن زیﺒﺎیﯽ ﺑﺼﺮی ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺰیﯿﻨﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ، ﺑﻠﮑﻪ در ذات ﺧﻮد ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ارزﺷﻤﻨﺪی دارﻧﺪ. ایﻦ ﻫﻨﺮ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻣﺘﻌﺎﻟﯽ ﺧﻮد در ﻧﻤﺎدﭘﺮدازی، اﻣﮑﺎﻧﺎت زیﺎدی دارد ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮیﻦ آن ﻫﻨﺪﺳﻪ اﺳﺖ، اﻣﺎ در آن ﻧﻘﺶ ﺣﯿﻮان ﮐﻤﺘﺮ دیﺪه ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺣﻀﻮر اﻧﺪک ایﻦ ﻧﻘﻮش ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺠﺎل ﺧﻮدﻧﻤﺎیﯽ یﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻧﻤﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺧﺎﺻﯽ دارد. در ﺑﻨﺎی آراﻣﮕﺎﻫﯽ روﺷﻦآﺑﺎد ﮐﻪ ﺑﻘﻌﻪای ﮐﻮﭼﮏ در ﮔﺮﮔﺎن اﺳﺖ، ﺣﻀﻮر ﺗﺼﺎویﺮ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮﻧﺪه و ﻣﺎﻫﯽ در ﻣﯿﺎن ﻧﻘﺶﻣﺎیﻪﻫﺎی ﺗﺰیﯿﻨﯽ، ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻧﻤﺎدیﻦ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ. اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻨﺎ دارای ﻧﻘﻮش اﻧﺘﺰاﻋﯽ در ﺑﺴﺘﺮ ﻫﻨﺪﺳﯽ دﻗﯿﻖ و ﻣﻨﺴﺠﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺼﻠﺖﻫﺎی اﺳﻼﻣﯽ آن را ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﺑﺮ ایﻦ اﺳﺎس ﺗﻼش ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی اﻧﺠﺎمﺷﺪه در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﺎدﮔﺮایﯽ ﻧﻘﺶﻣﺎیﻪﻫﺎی ﺗﺰیﯿﻨﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﮑﻤﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد. ایﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از ﻧﻮع ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن از اﺑﺰار ﮔﺮدآوری اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪﺻﻮرت اﺳﻨﺎدی و ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای و ﻧﯿﺰ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﺑﻬﺮه ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی اﻧﺠﺎمﺷﺪه در ایﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﻣﯽﺗﻮان ﭼﻨﯿﻦ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﺎزﺗﺎب ﻋﻘﺎیﺪ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ و ﺷﯿﻌﯽ در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﻤﺎدﻫﺎیﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﻣﺎﻣﺖ و راﻫﻨﻤﺎیﯽ و دﺳﺘﮕﯿﺮی اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، در ﻧﻘﻮش ﻧﻤﺎدیﻦ ﺑﻨﺎی روﺷﻦآﺑﺎد ﭘﺮرﻧﮓﺗﺮیﻦ دﺳﺘﺎویﺰ ﺗﺰیﯿﻨﺎت ﺑﻮده اﻧﺪ.

گرچه مطالعات نشانه شناسی در ابتدا با رویکرد زبان شناسانه ظهور کرد اما به سرعت در زمینه های مختلف هنری، ادبی و اجتماعی و ... همچون ابزاری کارآمد به کار گرفته شد تا آثار هنری را به عنوان یک نظام فرهنگی بررسی کرده و رمزگان ها و مفاهیم مستتر در آنها را بیابد. در پژوهش حاضر تلاش بر این است تا از این ابزار کارآمد در جهت بررسی نقش مایه های تزیینی بنای روشن آباد گرگان و تطبیق آن با تمثیل های منطق الطیر عطار، استفاده شود زیرا در میان نقوش تزییناتی این بنا نقش مایه های حیوانی متفاوتی به چشم میخورد که در مقایسه با نقوش دیگر بنا به نظر میرسد جنبه نمادگرایانه آنها بسیار برجسته تر است و نیز نشانه های بارزی را در آن ها می توان در رابطه با تمثیل های عطار در منطق الطیر یافت که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور ابتدا تلاش شده است تا پیوند نقش مایه های مورد نظر با نمادهای عرفانی منطق الطیر مورد بررسی قرار گرفته و سپس از منظر نشانه شناسی مورد تحلیل قرار گیرد. در نتیجه مطالعات صورت گرفته در این مقاله، می توان گفت: تصاویر یاد شده پیوندهای قابل ملاحظه ای با نمادهای عرفانی به کار رفته در منطق الطیر عطار دارند و در واقع تجسم دریافت طراح از این مفاهیم اند و بر مدلول های ذهنی او دلالت دارند. این پژوهش بر اساس روش توصیفی و تحلیلی و با رویکرد کیفی به تجزیه و تحلیل اطلاعات پژوهشی می پردازد که در این زمینه از دانش نشانه شناسی بهره می برد، ابزار جمع آوری اطلاعات در آن بر اساس روش مشاهده ای است که در مواجهه با نمونه مورد مطالعه از روش مشاهده مستقیم و توصیفی استفاده می کند اما برای جمع آوری اطلاعات و مطالعه نقوش در بستر تاریخی از روش اسنادی و کتابخانه ای بهره می برد.