سیستم اطلاعات مکانی

در میان شبکه معابر شهری، شبکه راه های اضطراری در امدادرسانی حین زلزله، به ویژه در مرحله پاسخ به بحران، نقش مهمی ایفا می کنند. حفظ عملکرد این شبکه از معابر، در ساعات اولیه پس از زلزله، اهمیت بسزایی دارد. محافظت و مقاوم سازی اجزای آسیب پذیر شبکه، به خصوص پل ها، پیش از وقوع بحران، تأثیر شایان توجهی در کاهش خسارات و آسیب ها دارد. در اغلب اوقات مقاوم سازی تمامی اجزای آسیب پذیر، به دلیل محدودیت بودجه، عملاً ناممکن است. این محدودیت ایجاب می کند که با شناسایی دقیق اجزای آسیب پذیر، گزینه های مقاوم سازی در ابتدا اولویت بندی و در نهایت، مناسب ترین آنها انتخاب شود. طی پژوهش حاضر، ابتدا پل های نیازمند مقاوم سازی واقع در شبکه راه های اضطراری، با استفاده از یک روش شناسی پنج مرحله ای شناسایی می شود و با توجه به محدودیت های مالی و گزینه های تخصیص بودجه، گزینه های مقاوم سازی منتخب برمبنای شبکه لایه های ایجادشده در محیطGIS  (با عنوان ورودی) اولویت بندی می شود. بررسی همه حالات ممکن برای پایداری پل ها پس از وقوع زلزله ای مشخص، طراحی شبکه معابر اضطراری برای همه این حالات، بررسی گزینه های متفاوت مقاوم سازی پل ها، ارزیابی اثر این مقاوم سازی در طول شبکه اضطراری و در نهایت، اولویت بندی گزینه های مقاوم سازی، با توجه به تأثیر آنها در طول شبکه اضطراری، مراحل اصلی روش پیشنهادی این مطالعه را تشکیل می دهد. کارآیی روش یادشده پس از به کارگیری آن روی بخشی از شبکه معابر اضطراری شهر تهران به منزله شبکه ای واقعی با ابعاد بزرگ، ارزیابی شد.

مقدمه: امروزه به دلیل ارزش بالای زمین و محدودیت منابع طبیعی در شهر بوانات پیش بینی تغییرات کاربری اراضی در این شهر از اهمیت بسزائی برخوردار است.هدف پژوهش: تعیین میزان توانائی در مدلسازی پدیده های مکان یابی در شهر بوانات یکی از اهداف اصلی تحقیق می باشد. روش شناسی: با توجه به کاربردی و توسعه ای بودن در این تحقیق از شبکه های عصبی مصنوعی برای کالیبراسیون مدل برای فاکتورهای مؤثر در شهر بوانات استفاده شده و از نرم افزار پردازش تصویر ENVI و Arc GIS بهره گرفته شده است.روش شناسی: با توجه به کاربردی و توسعه ای بودن در این تحقیق از شبکه های عصبی مصنوعی برای کالیبراسیون مدل برای فاکتورهای مؤثر در شهر بوانات استفاده شده و از نرم افزار پردازش تصویر ENVI و Arc  GIS بهره گرفته شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: شهرستان بوانات واقع در 240 کیلومتری شهر شیراز به مساحت 2/4992 کیلومترمربع می باشد که در موقعیت 46/30 درجه شمالی و 67/53 درجه شرقی قرار گرفته است.یافته ها: در طراحی مدلسازی رشد شهری در بوانات در بین سال های 2003 تا 2018 با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی مشاهده شد که به دو دلیل عمده مدل مذکور جهت پیش بینی تغییرات کاربری اراضی شهر بوانات مناسب می باشد که دلیل اول آن میزان توانائی مدل CA و دلیل دوم دست یابی به مدلی برای تغییر و گسترش شهری با تغییر در کاربری اراضی شهری می باشد.نتیجه گیری: پس از بررسی یافته ها مشخص گردید که شبکه راه ها یکی از مهمترین عوامل در رشد و گسترش شهر بوانات بوده و علاوه بر آن درصد شیب زمین از پارامترهای مؤثر در مدلسازی شهر بوانات می باشد.

 هدف: امروزه رشد مجموعه کتابخانه ها با مشکلات مالی و کمبود فضای کافی روبه روست، پس این تحقیق با هدف به کارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی(جی آی اس) در مدیریت مجموعه منابع کتابخانه (وجین نظام مند، مجموعه سازی و بازنمایی میزان امانت منابع) و ارائه مدل پیشنهادی مدیریت مجموعه منابع کتابخانه با استفاده از آن انجام گرفته است. روش: پژوهش حاضر تلفیقی از روش پیمایشی - توصیفی و روش طراحی سیستم است. در این پژوهش به منظور گردآوری داده های مورد نیاز از روش پیمایشی - توصیفی و برای پیاده سازی و ورود اطلاعات و داده ها به نرم افزار آرک جی آی اس و همچنین تحلیل داده ها و نمایش نتایج بر روی نقشه های طبقات کتابخانه، از روش طراحی سیستم استفاده شد و طراحی پایگاه اطلاعات مکانی با استفاده از اطلاعات منابع و میزان امانت آنها و نقشه ساختمان کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به عنوان نمونه موردی انجام گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد در هنگام جست وجو در پایگاه اطلاعات مکانی ایجادشده، میزان امانت منابع هر قفسه خاص بر روی نقشه ساختمان و تالار مورد نظر، امکان مشاهده دارد. در نهایت با استفاده از یافته های تحقیق، مدل پیشنهادی مدیریت مجموعه منابع کتابخانه با استفاده از جی آی اس و بر اساس واقعیت اجرایی، مراحل مختلف پژوهش ترسیم شد.

ایجاد تعادل میان تقاضا و ارائه خدمات بهداشتی و درمانی نیازمند بهره برداری از بیمارستان های جدید است، اما مسئله مهم این است که کدام مکان برای احداث بیمارستان بهینه است. تحقیق حاضر به منظور تعیین مکان بهینه احداث بیمارستان در منطقه 2 کلان شهر تهران از روش ترکیبی استفاده کرده است. روش ترکیبی استفاده شده مبتنی بر سیستم اطلاعات مکانی، مدل وزن دهی بهترین-بدترین و روش های تصمیم گیری چندمعیاره واسپاس و تاپسیس است. مقایسات زوجی کمتر در فرایند وزن دهی روش پیشنهادی موجب افزایش دقت و قابلیت اطمینان نتایج تصمیم گیری شده است. انجام توأم مدل سازی مکانی و رتبه بندی نیز موجب کاهش فضای جست وجوی مکان های مناسب احداث بیمارستان شده است. این ابتکار علاوه بر افزایش دقت، موجب افزایش سرعت و سهولت تصمیم گیری می شود؛ بر این اساس، پس از تعیین معیارهای مناسب در تصمیم گیری، فرایند وزن دهی با مدل جدید بهترین-بدترین انجام شد و لایه مکانی هر معیار با استفاده از سیستم اطلاعات مکانی تهیه شد. براساس نتایج روش وزن دهی، معیارهای فاصله از بیمارستان های موجود و فاصله از مراکز بهداشتی و درمانی، به ترتیب بیشترین و کمترین وزن را به خود اختصاص دادند. در گام بعد، نقشه تناسب اراضی با تلفیق لایه های مکانی تهیه شد. تقریباً 88 درصد نتایج مدل سازی مکانی با واقعیت های منطقه مطابقت داشت و نیمه غربی به ویژه قسمت جنوب غربی برای احداث بیمارستان جدید، از تناسب بیشتری در مقایسه با سایر قسمت ها برخوردار بود. درنهایت سایت های شماره 2، 5 و 8 از میان 11 سایت کاندید، به عنوان بهینه ترین مکان برای احداث بیمارستان جدید در منطقه 2 کلان شهر تهران تعیین شد. پیشنهاد می شود که متناسب با جمعت ساکن در قسمت های فاقد دسترسی مطلوب به امکانات بیمارستانی در منطقه 2، یک یا چند بیمارستان در سایت های بهینه تعیین شده احداث شود تا علاوه بر بهبود دسترسی شهروندان به خدمات بهداشتی و درمانی، هزینه های دسترسی ساکنان منطقه به خدمات بهداشتی و درمانی کاهش یابد. 

مطالعات کیفیت زندگی به منظور شناسایی نقاط ضعف مناطق محروم، بالا بردن میزان رضایتمندی در بین شهروندان، رتبه بندی مکان ها و نقش آن به عنوان ابزاری کارآمد در مدیریت و برنامه ریزی شهری است. هدف این مطالعه ایجاد مدلی فازی شامل معیار های موثر برای ارزیابی کیفیت زندگی محلات شهری در مناطق 3، 4، 5 و 6 شهر مشهد می باشد. در این راستا ابتدا معیار های موثر در کیفیت زندگی که از داده های سنجش از دوری، آماری و داده های مکانی به دست آمده بود در 5 قلمرو؛ اقتصادی (نرخ اشتغال، بیکاری، مالکیت مسکن و اجاره نشینی)، اجتماعی (نرخ باسوادی و بیسوادی، طلاق و مهاجرت)، کالبدی (نوع مصالح و نوع اسکلت مساکن، شیب و تراکم جمعیت)، دسترسی به خدمات(مراکز آموزشی، درمانی، فرهنگی، تفریحی و شبکه ارتباطی) و زیست محیطی (سبزینگی، آلودگی هوا و دمای سطح زمین) استخراج و سپس با استفاده از فرایند تحلیل شبکه وزن دهی گردید. سپس برای مدل سازی مکانی کیفیت زندگی معیار های انتخاب شده با استفاده از مدل فازی گاما تلفیق شدند. نتایج به دست آمده حاکی از این است که کیفیت زندگی در محلات مرکزی محدوده مورد مطالعه از کیفیت زندگی مطلوبتری برخوردار هستند اما با دور شدن از نواحی مرکزی به سمت حاشیه های محدوده مورد مطالعه به تدریج از کیفیت زندگی کاسته می شود. بنابراین برای ارتقاء شاخص کیفیت زندگی شهروندان محلاتی که وضعیت مناسبی از نظر کیفیت زندگی ندارند، لازم است تغییراتی در جهت بهبود ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، عدالت فضایی و محیط زیستی، صورت گیرد. در ادامه بررسی شاخص خودهمبستگی مکانی موران (57/0) بر عدم تصادفی بودن نحوه توزیع ویژگی کیفیت زندگی شهری و وجود الگوی خوشه ای در محدوده مورد مطالعه تأکید دارد.

زلزله یکی از بحران های طبیعی است که بروز آن آسیب های زیادی به جای می گذارد. یکی از اقدامات برای کاهش این آسیب ها، تحلیل مکانی و پهنه بندی خطر وقوع زلزله است تا براساس نتایج آن بتوان در راستای برنامه ریزی و تصمیم گیری کاراتر اقدام نمود. اهمیت این موضوع به خصوص در استان تهران به دلیل دربرداشتن پایتخت کشور و انباشت سرمایه بیشتر احساس می شود. لذا در این تحقیق، استان تهران به عنوان منطقه مطالعاتی در نظر گرفته شد. برای دستیابی به این هدف نقشه معیارهای فاصله از گسل، تراکم گسل، شدت زلزله های پیشین، فاصله از مراکز زلزله های پیشین، عمق آن ها و وضعیت توپوگرافی(شیب منطقه) تهیه و درجه عضویت فازی به آن ها تعلق گرفت و پس از تعیین وزن هر معیار با استفاده از روش AHP، با بهره گیری از عملگر جمع فازی با یکدیگر همپوشانی داده شدند. محدوده استان به پهنه های با خطر نسبی کم، متوسط و زیاد تقسیم بندی و برای هر شهرستان میزان درصد مساحت هر پهنه مشخص گردید. نتیجه نهایی حاکی از آن است که حدود 70 درصد از مساحت شهرستان شمیرانات و حدود 50 درصد از مساحت شهرستان های تهران، فیروزکوه و دماوند در پهنه با خطر بالای زلزله واقع می شوند.

این پژوهش از نوع پیمایشی و با رویکردی توصیفی- تحلیلی با هدف کابردی تنظیم و اطلاعات به صورت میدانی و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته به دست آمده است. جامعه آماری، شهروندان شهر سیرجان بوده و حجم نمونه 510 نفر برآورد شده است. در همین راستا، هدف از انجام پژوهش حاضر، پیشنهاد روشی است که هر شهروند ساکن در شهرها، برای انتخاب مسیری برای پیاده روی با در نظر گرفتن پارامترهای موردنظر خود بتواند براحتی انتخاب نماید. در روش ارایه شده، از تصمیم گیری چند معیاره و سیستم اطلاعات مکانی استفاده شده است. یافته ها: معیارهایی که برای انتخاب مسیر پیاده روی در شهرها می توان در نظر گرفت، عوامل اجتماعی هستند که می توان آن ها را در پنج گروه طبقه بندی نمود که عبارتند 1- فاصله از مراکز تفریحی، بهداشتی و استراحتی 2- فاصله از فضای سبز 3- معیار ایمن بودن مسیر 4- معیار نسبت کاربری های غیر مسکونی به کل کاربری های موجود در مسیر 5- معیار شلوغی جمعیت در مسیر. تجزیه و تحلیل داده ها بوسیله تصمیم گیری چندمعیاره و روش وزندهی معیارها بوسیله تحلیل سلسله مراتبی و تاپسیس، در تحقیق حاضر، نشان داد که از بین معیارهای در نظر گرفته شده (تراکم فضای سبز و معیار ایمن بودن مسیرها)، بیشترین و معیارهای نسبت کاربری های غیر مسکونی به کل کاربری ها و معیار تراکم و شلوغی جمعیت ، کمترین وزن را به خود اختصاص داده است.