ارزشیابی اثربخشی آموزشی

هدف این مقاله، طراحی الگوی ارزشیابی اثربخشی دوره های تربیتی و آموزشی سپاه است. این پژوهش ازنظر هدف درزمره پژوهش های توسعه ای و روش پژوهش آن از نوع ترکیبی و طرح اکتشافی است. جامعه آماری این پژوهش در مرحله کیفی شامل خُبرگان علمی، فرماندهان و مدیران نظام تربیت و آموزش سپاه و در مرحله کمی شامل فرماندهان و مدیران تربیت و آموزش سپاه و اساتید و مربیان دانشگاه ها و مراکز تربیتی و آموزشی سپاه بودند. برای تحلیل داده ها در مرحله کیفی از روش تحلیل محتوا و در مرحله کمی برای تحلیل داده ها از آزمون های آماری و معادلات ساختاری استفاده شد. یافته های مرحله کیفی که با روش تکوین استقرایی احصا شد، نشان داد که الگوی ارزشیابی اثربخشی دوره های تربیتی و آموزشی، دارای چهار مقوله اصلی و 24 مقوله فرعی بود. یافته های پژوهش در مرحله کمی حاکی از این بود که همه ضرایب الگو با سطح اطمینان 99/0 معنی دار بودند. مجموع یافته ها و نتایج تحلیل نشان داد که الگوی طراحی شده از استحکام بالایی برای ارزشیابی اثربخشی دوره های تربیتی و آموزشی برخوردار است. الگوی ارائه شده شامل چهار بُعد: ارزشیابی درون داد، فرایندها، نتایج و پیامدها به ترتیب با ضرایب مسیر 77/0، 787/0، 82/0 و 84/0 بود. در بین ابعاد مذکور بُعد نتایج با ضریب وزنی 326/0 دارای بیشترین اهمیت و بُعد درون داد با ضریب وزنی 273/0 دارای کم ترین اهمیت بود. این الگو، همسو با مبانی نظری، پیشینه پژوهشی موضوع و با درنظرگرفتن دکترین کلان، طرح رشد و همچنین طرح تحول و تعالی سازمان، بومی شده و برای اجرا در زیرنظام ارزشیابی آموزشی نظام تربیت و آموزش سازمان، مناسب است.

با توجه به سیر تحول ارزشیابی آموزشی، در این مقاله مفهوم بازگشت انتظارات در حوزه ارزشیابی آموزش کارکنان بر اساس رویکرد کیفی و روش اسنادی بررسی می شود. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون استفاده شد. طی جستجو در پایگاه های علمی ایران داک، مگ ایران، سیویلیکا، Elsevier، Emerald، Google Scholar، Amazon، Sciencedirect، IEEE، Springer، SAGE و Wiley تعداد 92 سند و منبع گردآوری شد که در فرایند بررسی و انتخاب اسناد و منابع، تعداد 19 مورد از آنها  انتخاب و بررسی شدند. از روش سه سویه سازی برای افزایش روایی استفاده شد. ضریب پایایی با روش هولستی 85.9 بود. فرایند کدگذاری و تحلیل مضامین با نرم افزار MAXQDA انجام گرفت. در این فرایند تعداد 632 کد به دست آمد که در قالب 55 مضمون پایه، 11 مضمون سازمان دهنده و 1 مضمون فراگیر طبقه بندی شدند. در پایان، ضمن ارائه شبکه مضامین بازگشت انتظارات، بر مبنای ارتباط بین مضامین سازمان دهنده موجود در ادبیات و پیشینه پژوهش و با مصاحبه نیمه ساختاریافته با 5 نفر از استادان و صاحب نظران ارزشیابی آموزشی، مدل ارزشیابی آموزشی بازگشت انتظارات طراحی شد. اجزای این مدل فرایندی عبارت اند از: ویژگی ها، الزامات، شناسایی ذی نفعان، تعیین انتظارات، شاخص گذاری، طراحی آموزشی، ارائه آموزش، ارزشیابی اثربخشی، اقدامات حمایتی، پایش، بازخورد و پیامدها. این مدل می تواند میزان اثربخشی برنامه های آموزشی را مبتنی بر شاخص های برآمده از انتظارات ذی نفعان، نشان داده و افزایش دهد.