مدیریت محیط زیست شهری

مدیریت محیط زیست شهری با مسائلی روبه روست که حل بنیادین آن ها، نیازمند ارائه یک مدل جامع عملکرد مدیریت است. در حوزه عملکرد، معیارهای متعددی درجهت ارزیابی عملکرد مدیریت وجود دارد، اما این معیارها مدوّن نشده تا بتوان بر مبنای آن درباره عملکرد مدیریت محیط زیست شهری قضاوت کرد؛ از این رو پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تجزیه و تحلیل ابعاد و معیارهای ارتقاء عملکرد مدیریت محیط زیست شهر تهران با استفاده از تکنیک مدل سازی ساختاری-تفسیری(ISM) ، به مرحله اجرا درآمده است. این روش جزء روش های تجزیه و تحلیل سیستم هاست که به بررسی تعاملات میان عناصر سیستم می پردازد. به منظور خوشه بندی معیارها نیز از روش MICMAC  استفاده شده است. تحقیق از حیث هدف، کاربردی و گردآوری داده ها، توصیفی-پیمایشی است. از آنجایی که این روش مبتنی بر نظر خبرگان است، 10 نفر متخصص در زمینه مدیریت محیط زیست شهری، به روش نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند، انتخاب و براساس نظر آن ها 8 معیار اصلی و 27 زیرمعیار شناسایی شده است. نتایج این مدل، معیارها را در سه سطح «ظرفیت سازهای رشد و توسعه»، «فرایندهای کلیدی» و «خروجی عملکرد» گزارش کرد که معیار «ظرفیت سازها» با بیشترین قدرت نفوذ و تأثیرگذاری، جزء اولویت های توجه و معیارهای محرک در ارتقاء عملکرد مدیریت محیط زیست شهری تهران به شمار می روند. مدل ارائه شده قابلیت تعمیم به سایر نقاط شهری، با توجه به پتانسیل های موجود آن شهر را داراست.

شهر تهران با مشکلات زیست محیطی فراوانی روبرو است که یکی  از مهمترین آنها آلودگی های زیست محیطی است. سازمان هایی که مسئولیت مدیریت محیط زیست شهر را بر عهده دارند متعددند و ناهماهنگی بین آنها از عوامل بروز مشکلات زیست محیطی شهر تهران به حساب می آید. در پژوهش حاضر سعی شده با بررسی امکان واگذاری مدیریت محیط زیست شهر تهران به شهرداری، راهکارهایی جهت انسجام و یکپارچگی مدیریت محیط زیست شهر ارائه گردد. بر این اساس با استفاده از روش پژوهشی نظریه مبنایی ، از طریق مطالعه اسناد و مصاحبه با مسئولان و صاحب نظران این امر، مسئله مدیریت محیط زیست شهر تهران در قالب 5 وظیفه ی مدیریتی شامل: برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت، کنترل و تأمین منابع ، مورد کنکاش قرار گرفته و در قالب یک مدل پارادایمی، شرایط، راهبردها و پیامدهای حاصل از پدیده ظهور یافته ارائه می گردد. نتایج حاصل از جمع آوری وتجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که امکان واگذاری جامع و کامل مدیریت محیط زیست به شهرداری  وجود ندارد. اما از سوی دیگر می توان به شکلی نسبی وظایف  مدیریتی ذکر شده را به شهرداری واگذار نمود و با همکاری سایر سازمان های ذیربط به صورت یکپارچه به مدیریت زیست محیطی شهر پرداخت. همچنین برای توانمند سازی شهرداری در انجام وظایف محول شده لازم است تا ظرفیت سازی هایی در سه حیطه ساختاری، قانونی و فرهنگی در سازمان شهرداری انجام شود.

امروزه منابع تأمین کننده غذای بشر توسط عوامل گوناگونی از قبیل کاهش زمین های قابل کشت و حاصلخیز در مقیاس محلی، وابستگی روزافزون به سوخت های فسیلی برای تولید، فرآوری و حمل ونقل مواد غذایی در مقیاس جهانی مورد تهدید قرارگرفته است. بازاندیشی در روند تولید به مصرف و خودکفایی در رفع نیازهای شهری ازجمله راه حل هایی است که در قالب نوع جدیدی از کشاورزی به نام کشاورزی شهری ظهور می یابد. هدف از این مطالعه بررسی مشارکت و عوامل تأثیرگذار بر آن در جهت توسعه کشاورزی شهری در شهر تهران بود. این پژوهش از نوع توصیفی همبستگی بود و به روش پیمایشی انجام شده است. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. گروهی از کارشناسان شهرداری تهران و تعدادی از اعضای هیئت علمی ترویج و آموزش کشاورزی روایی پرسشنامه را تأیید کردند. ضریب پایایی برای بخش های گوناگون پرسشنامه با انجام آزمون پیشاهنگی محاسبه و مقدار قابل قبول به دست آمد. بر اساس یافته های تحقیق، میانگین همه متغیرها به جز هنجار ذهنی بالاتر از حد متوسط می باشد. نتایج همبستگی بین متغیرها حاکی از آن است که بین همه متغیرها با رفتار شهروندان برای انجام کشاورزی شهری رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. از میان متغیرهای بررسی شده، کنترل رفتار ادراک شده دارای بیشترین همبستگی و اثر علی کل، و بعدازآن تمایل دارای بیشترین اثر علی کل بر رفتار شهروندان برای مشارکت در کشاورزی شهری می باشد. با توجه به نتایج تحقیق، پیشنهادهایی کاربردی در راستای ترویج و توسعه کشاورزی شهری در شهر تهران ارائه شد است.