ساختار محله ای

زیرساخت آبی سنتی شهر سمنان از نمونه های منحصربه فرد پیوند شبکه آبی با ساختارشهر در ایران به شمار می رود و فرصتی مغتنم در خوانش وجوه مختلف پیوند زیرساخت های آبی با ساختارهای شهری در ایران را مهیا می سازد. شناخت وجوه پنهان و پیدا این پیوند چندوجهی، در بازتعریف نقش زیرساخت های آبی در ساختارهای شهری در شهرهای امروز ایران مورد توجه قرارگیرد. این نوشتار با مطالعه نمونه موردی سمنان، به سوال از نحوه شکل گیری و توسعه زیرساخت های آبی سنتی در انطباق با ساختارهای محله ای شکل دهنده به شهرهای ایرانی، و به صورت ویژه بر نقش پیوندهای فیزیکی و فرافیزیکی برآمده از روابط محله ای در شکل گیری زیرساخت های آبی در سمنان می پردازد. به این منظور با رجوع به مستندات تاریخی و مطالعات معاصر درباب ساختارشهر سمنان و سیستم تقسیم آب سنتی این شهر، به شیوه تاریخی به شناسایی وجوه مختلف پیوند ساختار شهرتاریخی سمنان با زیرساخت آبی سنتی این شهر می پردازد. نتایج مطالعات نشان می دهد که پیوند دوجانبه میان شهر و زیرساخت آبی در سمنان به صورت ویژه از نظام محله ای شکل دهنده به شهر پیروی می کند. سیستمی که از مدیریت پایین به بالا ساختارهای فیزیکی فراتررفته و به صورتی چند وجهی با ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شهر پیوند می خورد. این پیوند به صورت ویژه در مقیاس محلات شهری و زندگی فردی و جمعی ساکنین محلات شهری، نظام محله ای حاکم بر شهر را بر زیرساخت آبی نیز جاری ساخته و زمینه بقا و حفظ این زیرساخت سنتی را فراهم ساخته است.

این پژوهش کاوشی است درباره تعامل من/ دیگری در فضای اجتماعی نیمه دوم دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد به میانجی سینمای ایران. طبق رویکرد نظری پژوهش، تعامل من/ دیگری برساختی اجتماعی است که فرم و محتوای آن به فراخور گشودگی/ فروبستگی، زایایی/ سترونی و غنا/ تهی بودگی جهان زندگی تعیین می شود. برای ایضاح و تشریح این ایده به آرای زیمل، باختین و هابرماس استناد شده است. ایده دیگر پژوهش آن است که میانجی هنر (سینما) بهتر می تواند ما را در فهم ظرایف و پیچیدگی های این مسئله یاری رساند. بر این اساس، به شیوه نمونه گیری هدفمند سه فیلم آژانس شیشه ای، زیر پوست شهر، بوتیک انتخاب و با روش «تحلیل روایتِ نشانه شناختی» تحلیل شده اند. نتایج حاکی از آن است که هرچه از جهان زندگی گشوده و پویای نیمه دوم دهه هفتاد، که فضای دیالوگ محور آژانس شیشه ای بازتاب آن است، فاصله می گیریم، و به اوایل دهه هشتاد، که در حال وهوای یأس آور بوتیک بازنمود یافته است، نزدیک تر می شویم، نوع تعامل من/دیگری تغییر می کند. زیر پوست شهر در عین این که تکراری بودنِ تراژیک جریان زندگی برای فرودستان را به تصویر می کشد، گشودگی و پویایی آن را برجسته می سازد و گویای آن است که آن ها اساساً با وضعیتی ناهمگن و پویا مواجه اند. اما بوتیک روایت سیطره فضاهای هیستریک، تعامل های مخدوش، واپس روی روانی و زندگی روزمره متلاشی شده در اوایل دهه هشتاد است. می توان نتیجه گرفت که شوق به تعاملِ معنادار با دیگری به مرور جای خود را به بی اعتنایی به دیگری و معنازدودگی هر گونه تعامل می دهد.